1919-cu il mayın 19-da Atatürk 18 nəfərlə Samsuna enəndə Qurtuluş Savaşının məşəli alovlandı və bir neçə il ərzində müasir Türkiyə Cümhuriyyəti yarandı.
Atatürkün türk gənclərinə bəxş etdiyi bu mühüm gün 20 may 1938-ci il tarixli qanunla Gənclik və İdman Bayramı kimi qeyd olunmağa başladı.
Budur 1919-cu il 19 may və milli mübarizəyə aparan proses…
1918-ci ildə yenidən təyin olunduğu Suriya cəbhəsində 7-ci Ordu Komandiri olaraq xidmət edən Mustafa Kamal Atatürk, Birinci Dünya Müharibəsi sonunda imzalanan Mudros barışıq müqaviləsindən sonra İstanbula qayıtdı.
O, ölkəni düşmən işğalından xilas etmək məqsədini gizli saxlayaraq, Ordu Müfəttişi kimi İstanbulu tərk etdi. Atatürk 19 may 1919-cu ildə Banrma bərəsi ilə Samsuna yola düşdü. 18 əsgərlə Qara dənizi keçən Mustafa Kamal Atatürk ayaq basdığı Samsunda milli mübarizəni alovlandırdı. İşğal qüvvələrinə qarşı müqavimətə hazırlıq görən Mustafa Kamal bir həftə sonra Havzaya getdi. İstanbula qayıtmaq əmrinə qulaq asmayan Mustafa Kamal iyunun 12-də Amasiyaya getdi. Mustafa Kamal 22 iyunda Amasya sirkulyarını nəşr etdi. O, türk millətinə “Vətənin bütövlüyü və millətin istiqlaliyyətinin təhlükə altında olduğunu, əzm və qətiyyətlə vətəni xilas etmək üçün Sivasda qurultay çağırılacağını” bildirdi.
Bundan əlavə, Osmanlı hökumətinin verdiyi vəzifədən və hərbi xidmətdən istefa verərək 23 iyul 1919-cu ildə Ərzurumda və 4 sentyabr 1919-cu ildə Sivasda keçirilən qurultayların sədri vəzifələrində çalışmışdır. Bu qurultaylarda “millət vətəni düşmən işğalından müdafiə edəcək, bu məqsədlə müvəqqəti hökumət qurulacaq və milli məclis çağırılacaq, mandat və himayə qəbul edilməyəcək” qərarları elan edildi. Onun səyləri sayəsində Türkiyə Böyük Millət Məclisi 1920-ci il aprelin 23-də Ankarada öz tarixi vəzifəsinə başladı. Mustafa Kamal parlament və hökumətin sədri seçildi.
O, türk millətinin Osmanlı hökuməti ilə Müttəfiq dövlətlər arasında imzalanan Sevr müqaviləsini qəbul etmədiyini dünyaya bəyan etdi.
Müttəfiq dövlətlərin köməyi ilə İzmiri işğal edən yunan qüvvələrinin irəliləməsi 1921-ci ildə Birinci və İkinci İnönü döyüşləri ilə dayandırıldı. 23 avqust 1921-ci ildə yenidən hücuma keçən Yunan ordusu məğlub oldu və Baş Komandan Mustafa Kamal Paşanın rəhbərlik etdiyi türk ordusu Sakarya döyüşünü qələbə ilə başa vurdu. 22 gün davam edən bu müharibədə yunan ordusu ağır itki verdi. Bu qələbəyə görə Mustafa Kamal Atatürkə Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən “Marşal” rütbəsi və “Qazi” titulu verildi.
Türk ordusu vətəni düşmən işğalından xilas etmək üçün 1922-ci il avqustun 26-da əks hücuma keçdi. 1922-ci il avqustun 30-da Mustafa Kamal paşanın başçılığı ilə baş komandan meydanında gedən döyüşdə türk ordusu Yunan ordusunun böyük hissəsini darmadağın etdi. Məğlub olan düşmən qüvvələrinin ardınca qaçan türk ordusu 1922-ci il sentyabrın 9-da İzmirə daxil oldu. 1922-ci il oktyabrın 11-də Mudanya atəşkəsi imzalandı və Müttəfiq dövlətlər işğal etdikləri türk torpaqlarından çəkildilər.
Qurtuluş savaşından sonra 29 oktyabr 1923-cü ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən Cümhuriyyət elan edildi və Mustafa Kamal Atatürk prezident seçildi.
1938-ci ildə ölümünə qədər dalbadal dörd dəfə prezident seçilən Atatürk bu vəzifəni ən uzun müddət icra edən prezident oldu.
Mənbə: Ntv.Tr