Avropa İttifaqının Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin (C3S) məlumatlarına görə, 2024-cü il 2023-cü ili ötərək, rekordların ən isti ili olacaq. Paris Sazişində müəyyən edilmiş yuxarı hədd olan 1850-1900-cü illərlə müqayisədə sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5°C yuxarı olan orta qlobal temperatur ilk dəfə olaraq keçəcək.
Müqavilənin məqsədi ölkələrin istixana qazı emissiyalarını azaltmaq və qlobal səthin orta temperaturunun sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5°C yuxarı və 2°C-dən xeyli aşağı artımını məhdudlaşdırmaq idi.
C3S vitse-prezidenti Samantha Burgess, “Bu, Paris Sazişinin pozulduğu demək deyil, lakin bu, iqlim tədbirlərinin hər zamankindən daha təcili olduğunu göstərir” deyib.
Artan temperatur 2024-cü ildə bütün dünyada ekstremal hava hadisələrinə səbəb olub. Bunlara Nigeriya və Avropada ölümcül daşqınlar, Cənubi Amerikada dağıdıcı meşə yanğınları, ABŞ-da erkən istilik dalğaları və fəlakətli qasırğalar daxildir. Yanvar ayı ilə qızğın istilər başladı. Yanvarda səth havasının orta temperaturu 13,14°C olub.
Bu, 2020-ci ildə qeydə alınan ən isti yanvar ayı üçün əvvəlki temperatur rekordundan 0,12°C yuxarıdır.
Fevral: Fevral ayında Şimal Yarımkürəsində okeanların temperaturu görünməmiş səviyyəyə yüksəlməklə rekord dərəcədə isti qışı başa vurdu.
Dəniz səthinin orta qlobal temperaturu 2023-cü ilin avqustunda qeydə alınan 20,98°C-dən əvvəlki rekordu ötərək 21,09°C-yə çatıb.
Bu artım qismən Şərqi Sakit okeanda qeyri-adi isti sulara səbəb olan El Nino iqlim modelinə aid edilsə də, onun təsiri daha genişdir.
“Daha təəccüblü olan odur ki, dəniz səthinin temperaturu El Nino episentrlərindən uzaqda, məsələn, tropik Atlantik və Hind okeanında rekord səviyyədədir” deyə Riçard Allan, dərin təsirləri qeyd edən Ridinq Universitetinin iqlimşünası istixana qazı emissiyalarının artdığını vurğulayıb.
İyun: Dəniz temperaturu artdıqca buxarlanma sürətlənir və okeanlardan havaya daha çox istilik ötürülür. Fırtınalar isti okeanlar üzərində hərəkət etdikdə daha çox su buxarını və istiliyi udurlar.
Bu, fırtınalar quruya çatdıqda daha güclü küləklərə, daha güclü yağışlara və daha böyük daşqınlara səbəb olur. Bu, iyun ayında Atlantik okeanı qasırğa mövsümünə girəndə müşahidə edilib.
Beril qasırğası mövsümün ilk qasırğası, Atlantik okeanında qeydə alınmış ən erkən Kateqoriya 5 qasırğası oldu. Kateqoriya 5 qasırğaları 157 mil/saat (252 km/saat) və ya daha yüksək küləklərlə dağıdıcı ziyana səbəb olur.
İyul: Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin (C3S) məlumatına görə, 2024-cü il iyulun 22-də Yer kürəsi 1940-cı ildən bəri gündəlik qlobal orta temperaturun 17,16 dərəcə Selsi ilə yeni rekordunu müəyyənləşdirdi.
Bu, cəmi bir gün əvvəl, 21 iyul 2024-cü ildə qoyulmuş 17.09°C-lik əvvəlki rekordu qırdı. O, həmçinin 2023-cü il rekordunu (17.08°C) üstələyir və 2016-cı ilin rekordu olan 16.79°C-dən dramatik sıçrayışdır.
Qlobal orta temperatur ən isti bölgələrdə, ən soyuq bölgələrdə və aralarındakı bütün bölgələrdə orta temperaturdur. Bu metrik Yerin mürəkkəb sistemlərində baş verən dəyişikliklərin mühüm göstəricisidir.
Avqust:
Avropa İttifaqının iqlim dəyişikliyinin monitorinqi xidməti avqustun Şimal yarımkürəsində qeydə alınmış ən isti yay kimi başa çatdığını açıqlayıb.
C3S-in vitse-prezidenti Samantha Burgess, “Yer kürəsi rekord tarixdə ən isti iyun və avqust aylarını, ən isti gün və ən isti boreal yayı yaşadı” deyib.
Bu arada, Avstraliyanın cənub yarımkürəsində avqustun 26-da ən isti qış günü qeydə alınıb. Qərbi Avstraliyanın Kimberley bölgəsindəki Yampi Sound 41,6°C-yə çataraq rekord həddə çatan ən isti avqustu yaşadı.
Sentyabr: “Boris” adlı aşağı təzyiq sistemi Mərkəzi Avropaya güclü yağışlar gətirdi və təxminən 30 ilin ən pis daşqınlarına səbəb oldu.
Sentyabrın 11-dən 18-dək Çexiya, Avstriya, Polşa və Slovakiyanın bəzi hissələri cəmi beş gündə üç aylıq yağıntı aldı. Sel suları küçələri basıb, bütün məhəllələri su altında qoyub, bir çox ərazilərdə ictimai nəqliyyat və elektrik enerjisi kəsilib.
Qərbi Afrika da aramsız yağışlarla üzləşib. Nigeriya, Niger, Çad və Mali son onilliklərin ən güclü daşqınlarını yaşadı, minlərlə insan zərər çəkdi.
Nigeriyada 34 ştatda 1,3 milyon insan daşqınlardan zərər çəkib, 320 nəfər ölüb.
Oktyabr: Oktyabrın sonunda güclü yağış İspaniyada güclü daşqınlara səbəb olub. Valensiya bölgəsi ən çox zərər çəkdi.
Oktyabrın 30-da Çivadakı meteostansiya cəmi 8 saat ərzində 49,1 sm yağıntı qeydə alıb. İspaniya Meteorologiya Agentliyi AEMET-in məlumatına görə, bu, bir illik yağıntıya bərabərdir.
Noyabr: Şimal yarımkürəsi daha soyuq aylara keçərkən, Cənub yarımkürəsində qış mövsümü tam gücü ilə başlayıb.
Noyabrın son həftəsində fırtına Seula rekord miqdarda qar yağdırdı, səyahətləri pozdu və paytaxtda və ətraf ərazilərdə strukturlara ziyan vurdu. Seulda son bir əsrdən çox müddət ərzində ən güclü noyabr qarı yağdı.
Koreya Meteorologiya İdarəsinin məlumatına görə, noyabrın 28-də Seul və ətraf ərazilərə 16,5 sm qalınlığında qar yağıb, 1972-ci il noyabrın 28-də müəyyən edilmiş 12,4 sm-lik əvvəlki rekordu üstələyib.
Mənbə: TrtHaber