Qalaktikamıza daxil olan “3I/ATLAS” adlı səma cisimindən radio siqnalının aşkarlanması sui-qəsd nəzəriyyələrinə səbəb olub. Yeni əldə edilən məlumatlardan sonra elm adamları Günəş sistemimizdəki yadplanetli səma cisiminin kimliyi barədə razılığa gəlməkdə çətinlik çəkiblər. Harvard Universitetinin Astronomiya kafedrasının professoru Avi Loeb “3I/ATLAS”ın təbii kometa deyil, yadplanetlilər tərəfindən göndərilən müşahidə cihazı ola biləcəyini irəli sürüb.
Cənubi Afrika Radio Astronomiya Rəsədxanasının MeerKAT teleskopu bu yaxınlarda Günəşin yaxınlığından keçən 3I/ATLAS-dan təbii bir radio siqnalı aşkar etdi. Müəyyən edildi ki, bu siqnal rabitə tezliyi deyil, birbaşa hidroksil (OH) molekullarından qaynaqlanan təbii radio şüalanmasıdır. Bu aşkarlama 3I/ATLAS-ın təbii mənşəli bir kometa olduğuna dair ən güclü dəlillərdən bəzilərini təqdim edir.
Tədqiqatçılar siqnalı The Astronom’s Telegram-da dərc olunmuş qısa bir açıqlamada bildiriblər. Bəyanatda MeerKAT-ın 1.665 və 1.667 meqahers tezliklərdə kometa şüalanmalarına xas olan OH udma xətlərini aşkar etdiyi bildirildi. Vurğulanıb ki, bu molekullar Günəşə yaxınlaşarkən kometin səthindəki buzların sublimasiyası ilə əmələ gəlmişdir. Bu, 3I/ATLAS-ın təbii bir kometa kimi davrandığını təsdiqlədi.
Alimlər bildiriblər ki, əgər 3I/ATLAS metal kosmik gəmi olsaydı, bu molekullar tamamilə müşahidə olunmazdı. Əvvəlki uğursuz aşkarlama cəhdlərinə görə bəzi tədqiqatçılar obyektin süni ola biləcəyini iddia etmişdilər. Bu fikri irəli sürən Harvard Universitetindən Avi Loeb, yeni məlumatlardan sonra “onun təbii kometa olma ehtimalının çox güclü olduğunu” etiraf edib.
3I/ATLAS, Günəş Sisteminə Günəş xaricindən daxil olduğu qeydə alınan üçüncü ulduzlararası obyekt kimi elmi ictimaiyyətdə böyük maraq doğurub. 2017-ci ildə kəşf edilən 1I/‘Oumuamua və 2019-cu ildə kəşf edilən 2I/Borisovdan sonra bu üçüncü obyekt qeyri-adi kimyəvi və fiziki xüsusiyyətlərinə görə xeyli diqqət çəkib.
İyul ayında Çilinin Rio Hurtado şəhərindəki ATLAS teleskopu ilə aparılan müşahidələr obyektin ulduzlararası mənşəyini ilk dəfə təsdiqləyib.
Alimlərin fikrincə, 3I/ATLAS Süd Yolunun mərkəzinə yaxın açıq orbitdə idi və Günəş Sistemindən keçərək bir daha geri qayıtmayacaqdı. Sentyabr ayında Yerdən gözdən itən obyekt, 30 oktyabrda Günəşə ən yaxın nöqtədən keçdi, bu dövrdə onu birbaşa müşahidə etmək mümkün deyildi.
Belçikanın Liege Universitetinin professoru Emmanuel Jehin 3I/ATLAS-ın qeyri-adi kimyəvi tərkibini qeyd etdi. “Bu kometa, ehtimal ki, Günəş Sistemindən daha qədimdir və qalaktikada 7 milyard ildir səyahət edir”, – deyə Jehin bildirib.
Jehin qeyd edib ki, obyektin karbonmonoksit və karbon qazı ilə zəngin tərkibi onun “çox soyuq mühitdən” gəldiyini göstərir və 3I/ATLAS-ın çox qədim ulduzları ehtiva edən “qalın disk” kimi tanınan Süd Yolunun bölgəsində yaranmış ola biləcəyini irəli sürüb.
Merilend Universitetinin tədqiqatçısı Ye Quanzhi obyektin “indiyə qədər məlum olan ən parlaq ulduzlararası kometa” olduğunu bildirib. Quanzhi 3I/ATLAS-ı “onun mənşəyinin olduğu planet sistemi haqqında məlumat verəcək bir səfir” kimi təsvir edib.
3I/ATLAS-ın diqqət çəkən xüsusiyyətləri bəzi dairələrdə sui-qəsd nəzəriyyələrini alovlandırıb. Harvard Universitetinin Astronomiya Bölməsinin professoru Avi Loeb blog yazılarında və müsahibələrində obyektin “kosmik gəmi” ola biləcəyini irəli sürüb.
Loeb kosmik gəminin sürətini dəyişdirməsi üçün ideal vaxtın Günəşə ən yaxın olduğu vaxt olduğunu bildirib və 3I/ATLAS-ın hazırda Yerdən müşahidə edilə bilməməsini “gizli üstünlük” kimi təsvir edib. O, həmçinin kometin sublimasiya edən qazlarında yüksək miqdarda nikelin olması “texnoloji istehsal təəssüratı yaradır” deyə iddia edib. Lakin bu iddialar elmi ictimaiyyət tərəfindən qəbul edilməyib.
Professor Cehin dedi: “Şübhəsiz ki, bu, kometadır. Günəş sistemindəki digər kometalara bənzəyir, sadəcə bəzi fərqləndirici xüsusiyyətləri var. Vəssalam.”
Cehin qeyd etdi ki, Loeb bu iddiaları həmyaşıdları tərəfindən yoxlanılmamış media vasitəsilə irəli sürüb və əlavə edib: “Görəsən Harvard onu rədd etmək üçün nəyi gözləyir, çünki bu, alimlərin nüfuzuna xələl gətirir.”
Ye Quanzhi dedi: “Bu, mənə ilk gündən təbii görünürdü. Heç vaxt “Bunu adi kometa davranışı ilə izah etmək olmaz” dediyim an olmayıb.”
3I/ATLAS hazırda Yerdən görünmürdü, lakin dekabrın ortalarında teleskopla görünməsinə qayıtması gözlənilirdi. Professor Cehin bildirdi ki, obyektin parlaqlığı artarsa, izotop ölçmələr aparıla və mənşəyi haqqında daha çox məlumat əldə edilə bilər.Tədqiqatçılar bildiriblər ki, komet Günəşə yaxınlaşdıqca onun səth təbəqəsinin bir hissəsi yox ola bilər və bu da onun kimyəvi tərkibini daha aydın başa düşməyə imkan verir.
Merilend Universitetindən Quanzhi bildirib ki, əgər kometin parlaqlığı artarsa, hətta həvəskar astronomlar belə obyekti müşahidə edə biləcəklər. Quanzhi deyib: “3I/ATLAS-ın dəli bir şey edib-etməyəcəyini görmək üçün nəfəsimizi cilovlayaraq gözləyirik, amma o an gələnə qədər bilməyəcəyik”.
Mənbə: Hurriyet.com