Qərbi Antarktidadakı Hudson dağlarının qara vulkanik zirvələrinin tutqun fonunda parlaq çəhrayı qranit qayalar diqqət çəkir. Phys.org saytının yazdığına görə, onlar Şam Adası buzlağının altında gizlənmiş, Uelsin təxminən yarısı böyüklüyündə – təxminən 100 kilometr uzunluğunda və təxminən 7 kilometr qalınlığında nəhəng bir qranit quruluşunun mövcudluğunu aşkar etməyə kömək edib.
Bu fenomen uzun müddətdir ki, alimləri heyrətləndirir və onları yüksək yamaclarda tapılan qəribə qranit bloklarının mənşəyi barədə düşünməyə vadar edir.
Sərt Antarktika mənzərəsi arasında bu əzəmətli formasiyaların meydana gəlməsinə nə səbəb ola bilərdi?
Britaniya Antarktika Tədqiqatının rəhbərlik etdiyi elmi qrup qranitin mikrokristal quruluşunda mövcud olan mineralların radioaktiv yaşlanma üsulundan istifadə edərək süxurların təxminən 170 milyon il əvvəl, Yura dövründə əmələ gəldiyi qənaətinə gəldi. Lakin, qranit qayalarının mənşəyi yalnız aviasiya texnologiyasından istifadə edərək toplanan son məlumatlar sayəsində izah edilə bildi.
Twin Otter təyyarələri və digər cihazlar tərəfindən aparılan aerokosmik müşahidələr buzlaqın səthinin altında fərqli cazibə siqnallarını qeydə aldı. Tapıntılar buzun altında böyük bir qranit massivinin olduğunu göstərir. Qranit qayalarının yerini bu gizli geoloji xüsusiyyətlə əlaqələndirərək, alimlər Antarktika buz təbəqəsinin tarixini və dinamikasını anlamaqda irəliləyiş əldə etdilər. İndi aydındır ki, bir vaxtlar qalın olan buz təbəqəsi qranit bloklarını Yer səthi boyunca hərəkət etdirir və on milyonlarla ildən sonra da mövcudluğunun izlərini buraxır.
Layihəyə rəhbərlik edən Dr. Tom Cordan şərh edir: “Səthdə tapılan kiçik çəhrayı qranit qayalarının bizi qalın Antarktika buz təbəqəsinin altında gizlənmiş nəhəng bir qranit massivinə necə aparması həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Geoloji tarixləmə və qravimetrik müşahidələrin kombinasiyasından istifadə etməklə biz təkcə bu unikal rəngli süxurların mənşəyini aşkar etmədik, həm də buz təbəqəsinin qədim hərəkətləri və gələcək transformasiya perspektivləri haqqında anlayışımızı dərinləşdirdik”.
Tədqiqatın digər əhəmiyyətli təsiri Antarktidanın ən sürətlə əriyən ərazilərindən biri olan Şam Adası buzlağının mövcud vəziyyətinin daha yaxşı başa düşülməsidir. Geoloji xüsusiyyətlərin buzun hərəkət sürətinə və ərimə sularının axmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdiyi aşkar edilmişdir. Əldə edilən məlumatlar dəniz səviyyəsinin qalxma riskini hesablamaq üçün lazım olan buzlaq hərəkətinin kompüter modellərini əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirəcəkdir.
Mənbə: mail.ru