ABŞ-ın Oak Ridge Milli Laboratoriyasında yerləşən Frontier superkompüteri indiyə qədər həyata keçirilən ən böyük kainat simulyasiyasını tamamlayıb.
Frontier-in 9000 hesablama qovşağından istifadə edərək, o, genişlənən kainatın 31 milyard kub meqaparsek ölçülü bir hissəsini modelləşdirdi.
ExaSky adlanan bu layihə astrofiziklərə və kosmoloqlara qaranlıq maddəni və kainatın digər fiziki proseslərini daha yaxşı başa düşmək üçün yeni pəncərə təklif edir.
Layihənin başında duran Arqon Milli Laboratoriyasından fizik Salman Həbib araşdırmanın əhəmiyyətini bu sözlərlə ifadə edir:
“Kainatın iki əsas komponenti var: yalnız cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı əlaqədə olan qaranlıq maddə və bildiyimiz atom maddə. Əgər kainatın necə işlədiyini anlamaq istəyiriksə, həm cazibə qüvvəsini, həm də əmələ gəlmə kimi digər fiziki prosesləri modelləşdirməmiz lazımdır. Ulduzların, qara dəliklərin və qalaktikaların bu cür tədqiqatlarına kosmoloji hidrodinamik simulyasiyalar deyilir”.
Kainatın milyardlarla illik təkamülünə işıq salacaq
Bu miqyasda modelləşdirmə kainatın milyardlarla il ərzindəki təkamül prosesini işıqlandırmaq məqsədi daşıyır. Lakin bu tip simulyasiyanı həyata keçirmək üçün həm mürəkkəb riyazi modellər, həm də dünyanın ən sürətli superkompüteri lazımdır. Əvvəlki simulyasiyalarda hidrodinamik hesablamaların mürəkkəbliyinə görə bir çox dəyişənlərə məhəl qoyulmamalı idi.
Həbib Frontier-in verdiyi imkanlarla bu limitlərin aşıldığını bildirir və deyir:
“Biz artıq Çilidəki Rubin Rəsədxanası kimi böyük teleskoplar tərəfindən tədqiq edilənlər kimi kainatın nəhəng hissələrini modelləşdirmək üçün təkcə qravitasiya simulyasiyalarına etibar etmirik. ExaSky layihəsi bu cür kütləvi simulyasiyaları fiziki realizmlə birləşdirir.”
Bu təsirli araşdırmanın nəticələrini görmək bir qədər vaxt aparsa da, tədqiqat qrupu simulyasiyanın kiçik bir hissəsini paylaşaraq böyük gözləntilər yaratdı.
Nəşr edilmiş videoda 311 296 kub meqaparsek həcmində bir dilim kosmosda qalaktika klasterlərinin formalaşması göstərilir. Lakin bu həcm simulyasiyanın ümumi həcminin yalnız 0,001 faizini təşkil edir.
Oak Ridge Milli Laboratoriyasından astrofizik Bronson Messer işin inqilabi xarakterini bu sözlərlə ümumiləşdirir:
“Bu simulyasiyanı xüsusi edən təkcə fiziki məkanın ölçüsü deyil, baryonların və digər dinamik fizika proseslərinin daxil edilməsi ilə təmin edilən reallıq, həqiqətən də Frontier superkompüteri üçün bir tur qüvvəsidir.”
ExaSky Layihəsi elm dünyasına kainatın naməlum cəhətlərini araşdırmaq üçün unikal alət təklif etməyə hazırlaşır.
Mənbə: TrtHaber