Rusiya Elmlər Akademiyasının mütəxəssisləri 2024-cü ilin yanvarında Yapon dənizində baş vermiş zəlzələdən sonra dalğaların yayılmasını təhlil ediblər.
Tədqiqat göstərib ki, sunamilərin gücü və tezliyi sahil və dib relyefinin xüsusiyyətlərindən, eləcə də dalğaların öz təbiətindən asılıdır. Yapon dənizi, orta hesabla hər 15 ildə bir dəfə baş verən dağıdıcı sunamilərə səbəb ola biləcək güclü zəlzələlərlə dünyanın ən seysmik cəhətdən aktiv bölgələrindən biri olaraq qalır. 2024-cü il yanvarın 1-də Noto yarımadasında baş verən 7,6 bal gücündə zəlzələ son 30 ilin ən güclü sunamisinə səbəb olub. Hündürlüyü yeddi metrə çatan dalğalar bütün su sahəsinə yayılaraq Rusiya, Yaponiya və Koreya yarımadasının sahillərinə çatır.
Yaponiyada yüzdən çox insan öldü.
Sunamilər bütün su sütununu əhatə edən uzun okean dalğalarıdır. Açıq okeanda onların hündürlüyü nadir hallarda bir neçə on santimetrdən çox olur, lakin dayaz suya girdikdə ölümcül axınlara çevrilərək kəskin şəkildə arta bilər. Bu cür fəlakətlərin nəticələrini minimuma endirmək üçün dalğaların dəqiq necə yayıldığını və onların dağıdıcı gücünü hansı amillərin artırdığını anlamaq lazımdır.
P.P.-nin alimləri: Rusiya Elmlər Akademiyasının Şirşov adına Okeanologiya İnstitutu Rusiya Elmlər Akademiyasının Uzaq Şərq Bölməsinin Dəniz Geologiyası və Geofizikası İnstitutunun və Bat Universitetinin (Böyük Britaniya) həmkarları ilə birlikdə 2024-cü il sunamisinə həsr olunmuş genişmiqyaslı tədqiqat aparıb. İşi zamanı onlar Sahalindəki Xolmsk limanında quraşdırılmış sahil stansiyalarından və dib təzyiq sensorlarından alınan məlumatları təhlil ediblər. Məlum olub ki, dalğanın hündürlüyü yerli topoqrafiyadan asılı olaraq xeyli dəyişib. Məsələn, Saxalini materikdən ayıran Tatar boğazında dalğalar 65 sm-ə çatdı, açıq dənizdə isə onların hündürlüyü 15 sm-dən çox deyildi.
Bu təsir uzun dalğaları “tutmağa” və onların enerjisini artırmağa kömək edən boğazın V formalı forması ilə izah olunur. Bundan əlavə, ayrı-ayrı körfəzlərdə və körfəzlərdə rezonans hadisələri dalğaların əlavə güclənməsinə səbəb oldu. Sunaminin yayılmasının ədədi modelləşdirilməsi Yamato sualtı yüksəlişinin Primorye sahillərini ən güclü dalğalardan qoruyan təbii maneə rolunu oynadığını təsdiqlədi.
Alimlər yeni işdə tayfunların dəniz səviyyəsinin dəyişməsinə təsirini də araşdırıblar. 2020-ci ilin sentyabr ayında Yapon dənizi iki metr hündürlüyə çatan fırtına dalğalarına səbəb olan Maysak və Haishen tayfunlarına məruz qaldı. Altı monitorinq stansiyasının məlumatlarının təhlili göstərdi ki, tayfunlar və sunamilər zamanı dalğaların spektral xüsusiyyətləri əsaslı şəkildə fərqlidir. Tayfunlar qısa müddətli genişzolaqlı dalğalar yaradır, Yapon dənizindəki sunamilər isə 6 ilə 40 dəqiqəlik əsas dövrə malik günbəz formalı spektrə malikdir.
Əldə edilən məlumatlar böyük praktik əhəmiyyətə malikdir, çünki onlar bizə sahilin ən həssas ərazilərini müəyyən etməyə və effektiv qoruyucu tədbirlər hazırlamağa imkan verir. Bu xüsusilə sunamilərin sahil infrastrukturu və insan həyatı üçün ciddi təhlükə yaratdığı Rusiyanın Uzaq Şərqi üçün aktualdır.
Xatırladaq ki, iyulun 20-də Sakit okeanda Kamçatka yaxınlığında 7 və 7,6 bal gücündə iki zəlzələ baş verib.
Mənbə: mail.ru