Elm adamları ilk dəfə olaraq almazların iki növ süxur arasında reaksiya nəticəsində əmələ gələ biləcəyinə dair inandırıcı dəlillər tapıblar.
Cənubi Afrikadakı bir mədəndə çıxarılan iki almazda unikal daxilolmalar var – oksidləşmiş karbonatlar və yüksək dərəcədə azaldılmış nikel ərintiləri. Normal şəraitdə bu cür maddələr bir-biri ilə dərhal reaksiya verir və buna görə də onların eyni kristalda sözün həqiqi mənasında “yaxınlıqda” olması mütəxəssislərə demək olar ki, qeyri-mümkün görünürdü.
Almazlar Yer mantiyasının yüzlərlə kilometr dərinliklərində əmələ gəlir və əmələ gələrkən bəzən ətrafdakı qaya parçalarını tuturlar. Zərgərlər üçün bu cür daxilolmalar daşın dəyərini azaldan qüsurlardır, lakin geoloqlar üçün planetin dərinliklərində baş verən proseslərin əvəzsiz sübutlarıdır.
Elm adamları iki yeni almazın kəşfinə inanılmaz dərəcədə şanslı olduqlarını bildiriblər: bu daşlardakı daxilolmalar kristalların əmələ gəlməsi ilə müşayiət olunan reaksiya haqqında gözəl təfərrüatları ortaya qoyub.
Qüds İvrit Universitetindən tədqiqat rəhbəri Yaakov Weiss izah edir: “Sanki oksidləşmə spektrinin iki əks tərəfi bir almazın içində sıxışıb”.
İndiyə qədər dərin mantiya haqqında məlumatlar yalnız nəzəri modellərdən və təxminən 200 kilometr dərinlikdən nadir nümunələrdən bərpa oluna bilərdi. Kimberlitlərlə birlikdə səthə çıxarılan yeni tapıntılar 280-480 kilometrlik zonada yaranıb və oksidləşmiş mineralların əvvəllər düşünüldüyündən daha dərində mövcud ola biləcəyinin ilk real təsdiqi olub. Bu, həm də kimberlitlərin mənşəyi sualını gündəmə gətirir: onlar çox güman ki, daha dərin təbəqələrdə yaranıb.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, almaz əmələ gəlməsi prosesi karbonatların və oksigenin tektonik plitələrin aşağı düşməsi ilə Yerin dərinliklərinə sürükləndiyi zaman başlayıb. Orada onlar mantiyadakı metal ərintiləri ilə toqquşdular və bu kimyəvi qarşılaşma kristalın əmələ gəlməsi ilə nəticələndi. Alimlər həmçinin karbon tərkibli mayenin soyuduğu zaman almazın kristallaşması kimi digər mümkün ssenariləri də istisna etmirlər.
Bundan əlavə, nikel daxilolmaları nikel atomlarının qəfəsdə karbonu əvəz etdiyi nadir “nikel” almazları fenomenini izah edə bilər. Bu fenomen əvvəllər sirr olaraq qalırdı, çünki karbon və nikel kütlə baxımından çox fərqlənir. İndi isə aydın olur ki, dərin sintezin müəyyən şərtləri altında oxşar bir şey mümkündür.Beləliklə, yeni kəşflər nəinki qiymətli daşların mənşəyini izah etdi, həm də alimlərə Yer mantiyasının quruluşunu və planetin geoloji həyatını müəyyən edən prosesləri daha yaxşı başa düşməyə kömək etdi.
Əvvəllər rus alimləri transformasiya edən mineral da kəşf etmişdilər.
Mənbə: mail.ru