Çin alimləri Aydan gətirilən torpaq nümunələri əsasında Yerin peykində erkən əmələ gəlmə prosesinin davam etdiyinə dair yeni nəzəriyyə irəli sürüblər.
Xinhua agentliyinin məlumatına görə, Çinin Chang-5 rover tərəfindən toplanmış torpaq nümunələrini araşdıran elm adamları, Ay qabığının əmələ gəlməsinin iki fazalı nəzəriyyəsinin əksinə olaraq, bu formalaşmanın davam etdiyini göstərən yeni erkən qabıq nəzəriyyəsi hazırlayıblar.
Pekindəki Çin Yer Elmləri Universitetindən Wang Shuijiong-un rəhbərlik etdiyi bir qrup alim, Chang’i-5 roverinin gətirdiyi Ay səthi reqolit nümunələri üzərində apardıqları araşdırmalarda anortozitdə “maqnezian-suite” adlı qayaya bənzər bir ərimə aşkar etdilər. Parça, daha çox maqnezium və dəmir ehtiva etdiyi üçün “maqnezium-suite” adlanır.
Komanda qeyd edib ki, bu tapıntı Ay anortozitinin və maqnezium-dəmir tərkibli süxurların əsas mənbəyi olan maqmanın eyni vaxtda əmələ gəlməsinə birbaşa sübutdur.
AY QABIĞININ YARALMASI PROSESİ DAVAM EDİR
Bu ərimə üzərində aparılan geokimyəvi və termodinamik hesablamalar göstərdi ki, kütlənin əsas maqması Ayın yuxarı mantiyasından gəlir və erkən qabığın əmələ gəlməsi davam edən bir prosesdir.
Tədqiqatçılar maqma okeanının soyuması prosesində qravitasiya balansının pozulmasının yuxarı mantiyada kiçik miqyaslı sarsıntılara səbəb olduğunu, sonrakı geniş miqyaslı mantiya hərəkətləri nəticəsində yaranan təzyiqin azalması nəticəsində aşağı mantiyanın əridiyini bildirib.
Tədqiqatlara əsasən, Ayın ibtidai qabığının formalaşması və qabığın ikinci dərəcəli yenidən formalaşması zamanı təkanların yaratdığı yerli kiçik miqyaslı yuxarı mantiya əriməsi mühüm rol oynayıb.
ƏVVƏL NƏZƏRİYYƏLƏR AY QABIĞININ İKİ MƏRHƏLƏDƏ İKİ DƏFƏ əmələ gəldiyini təxmin edirlər.
Klassik maqma okean modelində göstərilir ki, maqma okeanının soyuması zamanı birinci mərhələdə plagioklazın (maqma süxurlarında tapılan mineral), ikinci mərhələdə isə maqneziumun üzməsi nəticəsində ibtidai Ay qabığı əmələ gəlmişdir. mantiyanın çevrilməsi və əriməsi nəticəsində dəmir tərkibli qayaların ortaya çıxdığını və ay qabığının yenidən meydana gəldiyini müdafiə edir.
Əsasən plagioklazdan ibarət qaya növü olan Ay anortoziti və “maqnezian-suit” süxurları üzərində əvvəlki tədqiqatlar onların demək olar ki, eyni vaxtda əmələ gəldiyini və “ibtidai və ikinci dərəcəli” Ay qabığının əmələ gəlməsinin davamlı bir proses ola biləcəyini, lakin buna imkan verən mexanizm hələ də öz həllini tapmayıb.
Araşdırma “Communications Earth & Environment” jurnalında dərc olunub.
Mənbə: Haber Global