Bugun.tv xəbər verir ki, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) 25-ci sammiti Tyanjində Azərbaycanın inkişaf edən regional və qlobal rolunda mühüm bir mərhələni qeyd etdi. Prezident İlham Əliyevin iştirakı tə0kcə diplomatik simvolizm baxımından deyil, həm də Bakının Avrasiyada dəyişən güc arxitekturasında artan mərkəziliyi barədə verdiyi strateji siqnallarla seçildi. Prezident Si Cinpinlə görüşdə Çin Azərbaycanın ŞƏT-in tamhüquqlu üzvü olmaq istəyinə açıq dəstək verdi — bu isə Bakını bölgənin formalaşan çoxtərəfli çərçivəsinin mərkəzinə qoyur.
Pekinin ifadə etdiyi dəstək sadəcə adi sammit diplomatiyasını aşır. Bu, Azərbaycanın həm siyasi oyunçu, həm də Şərqlə Qərbi birləşdirən logistik mərkəz kimi artan çəkisinin tanınmasıdır. Tarixən Çin, Rusiya və Mərkəzi Asiya dövlətlərinin dominantlığı ilə formalaşan ŞƏT getdikcə Qərbdənkənar əməkdaşlıq və dialoq platformasına çevrilib. Azərbaycan üçün tam üzvlük bu təşkilata rəsmi qoşulmaq deməkdir ki, bu da Avrasiya diplomatiyası və inkişaf planlamasında getdikcə daha böyük rol oynayan qurumda ölkəmizi strateji vizionun bir hissəsinə çevirəcək. Bu, Azərbaycanın artıq sadəcə dialoq tərəfdaşı deyil, təşkilatın uzunmüddətli məqsədlərinə töhfə verəcək iştirakçı kimi qəbul edildiyini göstərir.
Prezident Əliyevlə Prezident Si arasındakı müzakirələr geniş spektri əhatə etdi: inkişaf strategiyalarının uzlaşdırılması, iqtisadi əməkdaşlığın irəlilədilməsi və nəqliyyat əlaqələrinin yaxşılaşdırılması. Sammit zamanı imzalanan razılaşmalar bu tərəfdaşlığı möhkəmləndirdi: hər iki tərəf Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin gücləndirilməsi və “Bir Kəmər, Bir Yol” əməkdaşlığının sürətləndirilməsinə sadiqlik göstərdi. Bu addımlar Azərbaycanın strateji tranzit ölkəsinə çevrilməsini ön plana çıxarır: infrastruktur sərmayələri və ticarət asanlaşdırılması Avropa ilə Asiya arasında körpü rolunu daha da möhkəmləndirir. Xəzər dənizi limanları və dəmir yolu şəbəkələri ilə Azərbaycan qlobal ticarət üçün əvəzolunmaz bir qovşağa çevrilir.
Çin–Azərbaycan münasibətlərinin dərinləşməsi eyni zamanda yeni əməkdaşlıq sahələrinə işarə edir: müasir texnologiyalar, rəqəmsal iqtisadiyyat təşəbbüsləri və yaşıl inkişaf. Birgə innovasiyalara xüsusi diqqət yetirməklə hər iki ölkə göstərdi ki, əməkdaşlıq artıq sadəcə fiziki infrastrukturla məhdudlaşmayacaq, gələcəyin yüksək dəyərli sahələrinə də uzanacaq. Bu genişlənmə Azərbaycanın modernləşmə hədəfləri ilə üst-üstə düşür: süni intellekt, bərpa olunan enerji və rəqəmsal transformasiya artıq milli prioritetlərdir. Eyni zamanda bu, Çinin “Bir Kəmər, Bir Yol” təşəbbüsünü texnoloji tərəfdaşlıqlar vasitəsilə Avrasiya iqtisadiyyatlarına inteqrasiya etmək istəyini tamamlayır.
Sammit boyunca diplomatik dairələr Azərbaycanın hələ rəsmi üzvlük əldə etməmişdən əvvəl belə, ŞƏT mexanizmlərində fəal və etibarlı iştirakçı olduğunu vurğuladılar. Azərbaycanın siyasi dialoq, enerji forumları, gənclər mübadiləsi və ekoloji təşəbbüslərdə davamlı iştirakı onu məsuliyyətli regional tərəfdaş kimi təqdim edir. Çin rəsmiləri Azərbaycanı artıq “ŞƏT ailəsinin mühüm üzvü” adlandıraraq, onun rolunun sadəcə müşahidəçi statusunu çoxdan aşdığını qeyd etdilər. Bu tanınma Azərbaycanın konstruktiv diplomatiya ənənəsindən və mürəkkəb geopolitik mühitdə müxtəlif güc mərkəzləri ilə balanslı münasibətlərini qoruma bacarığından qaynaqlanır.
Prezident Əliyevin səfəri həmçinin Azərbaycanın strateji təşəbbüslərlə yanaşı “yumşaq diplomatiya” qabiliyyətini də nümayiş etdirdi. Bakı mədəniyyət diplomatiyası, gənclər proqramları və xalqlar arasında mübadilədə fəal iştirak etməklə regional əməkdaşlığın yalnız iqtisadi və təhlükəsizlik məsələləri ilə məhdudlaşmadığını göstərir. Bu, Azərbaycanın əməkdaşlıq, sabitlik və inklüziv inkişaf istəyən bir ölkə obrazını gücləndirir.
Tyanjin sammiti Azərbaycanın xarici siyasətində daha geniş geostrateji nəticələrə də işarə etdi. Pekinin açıq dəstəyi Bakının xarici siyasətini şaxələndirir, onun hər hansı bir tərəf və blokdan asılılığını azaldır. Bu, Azərbaycanın böyük güclər arasında milli maraqlarını və suverenliyini qoruyaraq manevr edə bilmə qabiliyyətini təsdiqləyir. Eyni zamanda, ŞƏT-in ticarət və infrastruktur təşəbbüslərində dərinləşən əməkdaşlıq yeni iqtisadi imkanlar açır: birgə investisiya layihələrinə çıxış, üstün nəqliyyat şərtləri və təşkilat çərçivəsində inkişaf etdirilən ortaq rəqəmsal platformalar. ŞƏT çərçivəsində milli valyutalarla ticarət və ya rəqəmsal ödəniş sistemlərinin müzakirə olunması Azərbaycanın valyuta dəyişkənliyinə və qlobal sanksiyalara həssaslığını azalda bilər.
Azərbaycanın ŞƏT prioritetlərinə yaxınlaşması eyni zamanda regional sabitliyə də töhfə verir. Təşkilatın terrorizmə qarşı mübarizə, kibertəhlükəsizlik və enerji təhlükəsizliyinə yönəlik fəaliyyəti Bakının öz təhlükəsizlik narahatlıqları ilə üst-üstə düşür. Üzvlük Azərbaycan üçün kollektiv strategiyaların formalaşmasında iştirak imkanı yaradacaq ki, bu da sadəcə uyğunlaşmaqdan daha irəli gedərək regional problemlər üzrə öz mövqeyini ifadə etmək şansı verir.
Prezident Əliyev və Prezident Si arasındakı görüş Çin–Azərbaycan Əhatəli Strateji Tərəfdaşlığını bir daha təsdiqlədi. Danışıqlar yalnız nəqliyyat və infrastrukturdan deyil, həm də texnologiya, sənaye innovasiyası və dayanıqlı inkişafdan bəhs etdi. Azərbaycanın iqtisadi şaxələndirmə gündəmini Çinin “Bir Kəmər, Bir Yol” vizionu ilə uzlaşdırmaqla tərəflər uzunmüddətli əməkdaşlıq üçün strateji mövqe ilə texnoloji tərəqqini birləşdirən zəmin yaradırlar.
Sammit müşahidəçiləri Azərbaycanın sabit, balanslı diplomatiya modeli kimi önə çıxdığını vurğuladılar. Səs-küylü regional rəqabətlərdən fərqli olaraq, Bakı praqmatik və çoxvektorlu siyasət seçərək imkanlardan yararlanır, qarşıdurmadan qaçır. Bu yanaşma indi öz bəhrəsini verir: Çinin ŞƏT üzvlüyü üçün dəstəyi ilə Azərbaycan həm beynəlxalq nüfuzunu artırır, həm də iqtisadi maraqlarını və regional təşəbbüslərini təşviq etmək üçün güclü alət qazanır. Bu dəstəyin simvolik əhəmiyyəti böyükdür, lakin onun praktik dəyəri də az deyil: infrastruktur planlamasına qoşulmaq, enerji tranziti üzrə siyasətlərin koordinasiyası və texnologiya, təhsil sahələrində əlaqələrin dərinləşməsi.
Bu inkişafların əhəmiyyətini az qiymətləndirmək olmaz. Azərbaycan uzun illərdir Şərq–Qərb ticarətində əsas halqa kimi öz mövqeyini möhkəmləndirib, nəqliyyat infrastrukturuna sərmayələr yatırıb, Asiya və Avropa tərəfdaşları ilə əlaqələri gücləndirib. Tyanjin sammiti bu strategiyanı faktiki olaraq təsdiqlədi, göstərdi ki, artıq böyük güclər Bakını Avrasiya inteqrasiyası layihəsinin əvəzolunmaz hissəsi kimi görürlər. Əgər Azərbaycan bu imkanlardan tam istifadə edə bilsə — nəqliyyat razılaşmalarını icra etməklə, rəqəmsal ticarət dəhlizlərini genişləndirməklə və ŞƏT-in inkişaf strategiyaları ilə uzlaşmaqla — ölkəmiz çoxqütblü dünya nizamında açar dövlət statusunu daha da möhkəmləndirəcək.
Geosiyasi blokların sərtləşdiyi və qlobal təchizat zəncirlərinin daim sınağa çəkildiyi bir dövrdə Azərbaycanın balanslı tərəfdaşlıq və infrastruktur əsaslı diplomatiya strategiyası hər zamankindən daha aktualdır. ŞƏT-ə qoşulmaq sadəcə statusun yüksəldilməsi deyil; bu, qeyri-Qərb institusional çərçivəsində kollektiv təhlükəsizlik, ortaq inkişaf və texnoloji modernləşməyə daha dərin sadiqlikdir. Bu isə Azərbaycanın müxtəlif tərəfdaşlarla bərabər əsaslarla əməkdaşlıq edərək müstəqilliyini qorumaq uzunmüddətli məqsədləri ilə tam uzlaşır.
Beləliklə, Tyanjin sammiti sadəcə növbəti yüksək səviyyəli görüşlər silsiləsi olmadı. Bu, Azərbaycanın əhəmiyyətli liderlik nümayiş etdirdiyi, böyük güclərdən tanınma qazandığı və dialoq tərəfdaşından təşkilatın tam üzvünə doğru yeni yol açdığı bir an idi. Prezident Əliyevin görüşləri vizion və ardıcıllığı göstərdi — ticarəti gücləndirən, iqtisadiyyatı şaxələndirən və Azərbaycanın Avrasiyanın formalaşan arxitekturasında daha da möhkəmlənməsini təmin edən razılaşmalar əldə olundu. Artıq ŞƏT Azərbaycan üçün yalnız iştirak etdiyi forum deyil, gələcək illərdə əlaqə, texnologiya və kollektiv təhlükəsizlik barədə müzakirələrə yön verəcəyi platformadır.
Müəlllif: Qeyser Navab, BRISD-in sədri