Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının (IUCN) Qırmızı Siyahısında “Həssas” kateqoriyasına daxil edilən qütb ayılarının yaşayış yerləri və uzunmüddətli yaşama şansları iqlim dəyişikliyi və insan faktorları səbəbindən təhlükə altında olduğu halda, 202-də ayıların 3 alt populyasiyasında azalma, 2 alt populyasiyada mümkün artım müşahidə edilmişdir. İqlim dəyişikliyi və sürətlə istiləşən bölgədə dəyişən iqlim şəraitinə uyğunlaşa bilməməsi səbəbindən Arktikada dəniz buzlarının kiçilməsi səbəbindən qütb ayılarının sayı günü-gündən azalır.
2011-ci ildə Beynəlxalq Qütb Ayıları (PBI) fevralın 27-ni “Beynəlxalq Qütb Ayıları Günü” kimi təyin etdi. Beynəlxalq Qütb Ayısı Günü qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyinin qütb ayılarına təsiri haqqında məlumatlılığı artırmaq üçün PBI-nin rəhbərliyi altında yaradılıb.
Nəsli kəsilməkdə olan qütb ayılarının üzləşdiyi problemlər və PBI-nin 2025-ci il hadisələri haqqında məlumatlar toplanıb. IUCN Növlərin Yaşaması Komissiyasının Qütb Ayıları Mütəxəssis Qrupunun (PBSG) 2024-cü ilin oktyabr ayında dərc etdiyi “Dünya Qütb Ayısı Alt Populyasiyalarının Status Hesabatı”na əsasən, iqlim dəyişikliyi səbəbindən Arktika dənizinin buzunda əhəmiyyətli azalmalar müşahidə edilsə də, bu azalma qütb ayılarının alt populyasiyalarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir.
Qütb ayılarının populyasiyasında azalma müşahidə olunur
Arktika bölgəsində rəsmi olaraq tanınan qütb ayıları alt populyasiyalarının sayının 19-dan 20-yə yüksəldiyi, qlobal qütb ayılarının sayının isə 22 mindən 31 minə çatdığı bildirilir.
Hesabatda təxminən 3 alt populyasiyada azalma tendensiyası olduğu, 2 alt populyasiyada mümkün artımın müşahidə edildiyi bildirilib.
Hesabatda qütb ayılarının yaşadığı əsas bölgələr Kanadanın şərq və mərkəzi bölgələrində mövsümi buz ekoregionu, Qütb hövzəsində Alyaskadan Svalbarda qədər uzanan ayırıcı buz ekoregionu, Qütb hövzəsindəki buz ekoregionu toplantısı və Kanada adalarının şimalında arxipelaq ekoregionu kimi müəyyən edilib. Hesabatda qütb ayılarının yaşayış yerləri və yaşayış vasitələri üçün ən böyük təhdidlərin bəzilərinin insan tərəfindən törədildiyi vurğulanaraq, qeyri-qanuni ov, neft, təbii qaz və bu kimi maddələrin kəşfiyyatı, insanların səbəb olduğu dəniz çirklənməsinin birbaşa olaraq ayıların populyasiyasına təsir etdiyi qeyd edilib.
İnsan fəaliyyəti qütb ayılarının populyasiyalarına mənfi təsir göstərir
Hesabatda qütb ayılarının qorunması üçün atılacaq ən mühüm addımın istixana qazı emissiyalarının azaldılması olduğu müəyyən edilərkən, qeyri-qanuni ovun qarşısının alınması, regional əməkdaşlıq səyləri və bu növlə bağlı elmi araşdırmaların artırılmasının vacibliyi də vurğulanıb. PBSG-nin məlumatlarına görə, iqlim dəyişikliyi səbəbindən Arktika dəniz buzunun azalması qütb ayılarının ovlanması və çoxalma sahələrinə mənfi təsir göstərir. Bu, ayıların uzun müddətdə sağ qalma şansını azaldır.
Qütb ayıları artan insan fəaliyyəti, yaşayış yerlərinin itirilməsi, çirklənmə və xəstəliklər, eləcə də iqlim dəyişikliyi kimi müxtəlif təhlükələrlə üzləşir və bəzi bölgələrdə ovçuluq fəaliyyətləri və enerji inkişafı layihələrindən mənfi təsirlənir.
Maarifləndirmə işləri və araşdırmalar davam edir
Tədqiqatçı Louise Archer fevralın 27-də PBI vasitəsilə ana və bala qütb ayıları üzərində apardığı tədqiqatın təfərrüatlarını müzakirə edərək sual-cavab keçirəcək.
Svalbard arxipelaqından Facebook sosial media platformasında keçiriləcək tədbirə qatılacaq Arçer təbiətsevərlərin ana və bala qütb ayıları ilə bağlı suallarını cavablandıracaq.
PBI-nin saytında 2024-cü ildə nəsli kəsilməkdə olan qütb ayıları ilə bağlı araşdırma və maarifləndirmə fəaliyyətləri verilmişdir.
PBI, 2024-cü ildə Norveçin Svalbard şəhərində qütb ayısı yuvaları ilə bağlı araşdırmalarının 8-ci ilinə girəcəyini və qarlı dağ yamaclarında məlum olan 5 yuva sahəsini müşahidə etmək üçün uzaqdan kameralar yerləşdirdiyini bildirdi. İllərdir davam edən uzunmüddətli bir araşdırma olduğu vurğulanan araşdırmanın ana və körpələrin ehtiyacları və həssaslıqları haqqında dəyərli məlumatlar verdiyi vurğulanıb.
Bildirilib ki, iki ölkənin 6 aparıcı icması ilə qütb ayılarının təhlükəsizliyinə dair təşəbbüslər üzərində iş aparılır, Kanadanın Çörçill, Manitoba, Şimali Ontario bölgələri və Norveçin Svalbard arxipelaqından olan nümayəndə heyətinin iştirakı ilə icma mübadiləsi proqramı təşkil edilib.
Arktika ekosistemi haqqında qlobal təhsil
Bildirilib ki, qütb ayıları, təhlükə altında olan Arktika ekosistemi və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı təcili tədbirlər görülməsi zərurəti ilə bağlı dünya üzrə yüz minlərlə insanı əhatə edən PBI, Çörçill və Svalbarddakı mərkəzlərində ziyarətçilərə qütb ayıları haqqında məlumat verib.
PBI alimlərinin 2024-cü ildə qütb ayılarının qorunması ilə bağlı mühüm məlumatları özündə əks etdirən 5 məqalə dərc etdiyi bildirilərkən, Paris İqlim Müqaviləsi hədəflərinə çatılmadığı təqdirdə Hudson Körfəzindəki qütb ayılarının populyasiyasının təhlükə altına düşə biləcəyi, qütb bölgəsində ən çox isti populyasiya riski ilə bağlı genetik araşdırmalar kimi bir çox mühüm araşdırmaların aparıldığı vurğulanıb.
Qütb ayılarının aşkarlanmasına kömək edən Bear Radar istifadəsi ilə bağlı çöl araşdırmalarının 2024-cü ildə tamamlandığı bildirilərkən, heyvanların həyatlarını daha yaxşı araşdırmaq üçün yuvalarına yerləşdirilən kameralarda süni intellektdən istifadə edildiyi bildirilib.
Mənbə: TrtHaber