Bu gün erməni quldur-terrorçu dəstələrinin Azərbaycanın dinc əhalisinə qarşı törətdiyi növbəti cinayətin – bəşər tarixində qara ləkə sayılan Başlıbel faciəsinin ildönümüdür.
Bugun.tv xəbər verir ki, xalqımız artıq 30 ildir ki, Kəlbəcər rayonunun işğalı zamanı baş vermiş dəhşətli qətliam qurbanlarının xatirəsini ehtiramla yad edir.
1993-cü il aprelin əvvəllərində Kəlbəcər rayonu ermənilər tərəfindən işğal olunub. Həmin vaxt əhalisi 2 min nəfərə yaxın olan Başlıbel kəndinin 73 sakini vaxtında evlərini tərk edə bilməyib. Aprelin 2-də bir qrup kənd sakini mühasirədən çıxmağa çalışsalar da, buna nail ola bilməyiblər. Onların arasında öldürülüb əsir götürülən, 62 nəfər isə özünü qorumağa çalışaraq mağaralara sığındı. Ancaq cəmi 18 gün gizlənə bildilər. Aprelin 18-də mülki əhalinin sığınacaqlarını aşkar edən erməni silahlı birləşmələri onlara silahlı hücuma keçib. Həmin gecə kəndin bir az yuxarısında yerləşən “Portda” mağaralarına sığınan sakinlərə amansız hücum zamanı 14 dinc sakin əsir götürülüb, 18 nəfər həlak olub. Sağ qalan 30 nəfər mühasirədə həyatlarını davam etdirərək, kənddəki digər mağaralara sığındılar. Cəmi 113 gün sonra, iyulun 17-də onlar yalnız gecə vaxtı gizli dağ yolları ilə hərəkət edərək sığınacağı tərk edərək erməni ordusunun mühasirəsindən çıxa biliblər.
44 günlük Vətən Müharibəsinin yekunlarına görə 10 noyabr 2020-ci il tarixində imzalanan bəyanata əsasən, Kəlbəcər rayonu noyabrın 25-də Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılıb. Kəlbəcərin azad edilməsindən sonra ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri vəhşiliklərin, dağıntıların, ən əsası Başlıbel kimi faciələrin araşdırılması prosesi geniş vüsət aldı.
2021-ci il sentyabrın 6-da Kəlbəcərdə Başlıbel faciəsi qurbanlarının meyitlərinin qalıqları eksqumasiya edilib. Azərbaycan Baş Prokurorluğunda aparılan araşdırmalar zamanı müəyyən edilib ki, 1993-cü il aprelin əvvəllərində Kəlbəcər rayonunun hərbi işğalı zamanı Ermənistan Silahlı Qüvvələri Başlıbel kəndinin dinc sakinlərinə qarşı xüsusi qəddarlıq nümayiş etdiriblər.
İstintaq materiallarına görə, işğaldan əvvəl 259 yaşayış binası, orta məktəb, uşaq bağçası və xəstəxanası olan bu kənd rayonun ən böyük kəndlərindən biri olub. 3232 hektar ərazisi olan qəsəbədə 1996 nəfər yaşayırdı. Kənd rayon mərkəzindən 64 km aralıda, Dəlidağın ətəyində dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə yerləşirdi.
Müəyyən edilib ki, kəndi tərk etməyə macal tapmayan həmin 62 nəfərdən 48 nəfəri Başlıbel, 1 nəfəri Taxtabaşı kəndindən, 4 nəfəri Laçın rayon sakini, 9 nəfəri isə kəndin müdafiəsinə qalxan hərbçi olub.
1993-cü il aprelin 18-də pulemyot və iriçaplı silahlarla silahlanmış erməni hərbi birləşmələri törətdikləri vəhşiliklərlə kifayətlənməyərək 6 saat ərzində (saat 15:00-dan 21:00-dək) gizləndikləri mağaraları atəşə tutdular.
Nəticədə 12 nəfər yerindəcə həlak olub (6-sı qadın, 6-sı kişi, o cümlədən 12 yaşlı uşaq və 16 yaşlı yeniyetmə). Bu şəxslərdən bəziləri sonradan azadlığa buraxılsalar da, onlardan 9-u aldıqları mənəvi və psixoloji sarsıntı nəticəsində dünyasını dəyişib. İstintaq materiallarına əsasən, digər mağaralarda silahlı cinayətkar dəstənin üzvlərindən qaçan 36 nəfərdən yeddisinin Kəlbəcər rayonunun müxtəlif kəndlərində mühasirə zamanı aldıqları xəsarətlərdən öldüyü də müəyyən edilib.
Başlıbel kəndinin sağ qalan sakinləri sonradan iki qrupa bölünərək müxtəlif mağaralara sığınıblar. Onları təhdid edən təhlükəyə baxmayaraq, mayın 12-nə keçən gecə qətlə yetirilən həmyerlilərinin yanına yollanaraq 12 nəfərin meyitini iki cərgə, hər biri altı qəbir olmaqla basdırıb, sonra hadisə yerini tərk ediblər.
1993-cü il 19 aprel hadisələrindən sağ çıxan və 113 günlük Başlıbel kəndinin sakinlərinin mühasirəsinə tab gətirən 29 nəfər Kəlbəcər rayonunun Çaykənd kəndinə gedən çətin dağ yollarına çataraq, oradan Tərtər çayını keçərək xilas ola biliblər.
Eksqumasiya haqqında məhkəmənin qərarı əsasında 2021-ci il aprelin 24-də Baş Prokurorluğun İstintaq İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən Başlıbel kəndində 50 sm dərinlikdə basdırılmış 12 nəfərin meyitinin qalıqları aşkar edilərək müvafiq tədbirlər həyata keçirilib.
Bundan başqa, araşdırma zamanı kəndin dinc sakinlərinin gizləndiyi mağaralarda günahsız insanların qəsdən qətlə yetirildiyini göstərən müxtəlif məişət əşyaları, güllə və gilizlər aşkar edilib. Dron vasitəsilə kəndə baxış zamanı kəndin ərazisində işğaldan əvvəl mövcud olan bütün yaşayış binalarının, inzibati binaların və infrastrukturun tamamilə dağıdıldığı aşkar edilib.
Ölənlərin şəxsiyyətini müəyyənləşdirmək üçün ölənlərin meyitlərinin qalıqlarından və yaxın qohumları olduqlarını iddia edən vətəndaşların DNT-lərindən nümunələr götürülüb. Hazırda hadisənin sağ qalmış şahidlərinin müəyyən edilməsi, məlumatların toplanması və iş üzrə bütün şəxslərin müəyyən edilməsi istiqamətində zəruri istintaq və əməliyyat-axtarış tədbirləri davam etdirilir.
Prezident İlham Əliyevin tapşırığına uyğun olaraq, Azərbaycanın Baş Prokurorluğu tərəfindən 1990-cı illərin əvvəllərindən başlayaraq Ermənistan tərəfindən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına qarşı törədilmiş sülh və bəşəriyyət əleyhinə cinayətlərin araşdırılması, habelə təqsirkarlar dairəsinin yaradılması və onları milli və beynəlxalq qanunvericiliyə uyğun olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb etdirilməsi prosesləri davam etdirilir.
