İnqilab yaradan 3 ölkə
Pilotsuz uçuş aparatlarını daşımaq qabiliyyətinə malik yeni nəsil döyüş gəmiləri qlobal donanmalar arasında səssiz rəqabətə başlayıb.
TCG Anadolu, Şehit Bagheri və Sichuan…
Türkiyənin başçılıq etdiyi bu üç gəmi, onun ardınca İran və son olaraq Çin tərəfindən suya buraxılması hərbi dənizdə köklü transformasiyanın əlamətləridir. Mütəxəssislərin fikrincə, bu pilotsuz uçuş aparatına malik gəmilər dəniz müharibəsində tamamilə yeni bir dövrün qapısını açır. Business Insider də bu transformasiyanın öncülləri olan Türkiyə, İran və Çinin atdığı addımları ətraflı şəkildə araşdırıb.
Türkiyə dənizdə pilotsuz uçuş aparatlarına (PUA) əsaslanan müharibə konsepsiyasına öncülük edib. TCG Anadolu ilə dünyada bu sahədə ilk addımı atan Türkiyə, dəniz qüvvələrində səssiz, lakin köklü bir transformasiyaya başlayıb. Türkiyənin liderliyindən sonra İran və Çin də qısa müddətdə öz İHA gəmilərini istifadəyə verərək hərbi dənizçilikdə yeni rəqabətin bir parçası olublar. Mütəxəssislərin fikrincə, pilotsuz uçuş gücü ilə təchiz edilmiş gəmilər 21-ci əsrdə dəniz döyüşlərinin taleyini dəyişəcək.
Pilotsuz hava vasitəsi daşıyıcı konseptində dünyaya liderlik edən ölkə olaraq Türkiyə, 2023-cü ildə TCG Anadolu-nu donanmasına qatıb. Baykar tərəfindən hazırlanmış Bayraktar TB3 və Kızılelma pilotsuz döyüş təyyarəsi üçün xüsusi olaraq uyğunlaşdırılan bu gəmi, İHA əməliyyatlarına uyğun dizaynı ilə yeni bir çığır açıb.
Bayraktar TB3, dəniz missiyaları üçün dəyişdirilmiş versiyası ilə uzun müddət havada qala bilir və daşıdığı sursat tutumu ilə diqqət çəkir. Kızılelma isə döyüş təyyarəsi qabiliyyətinə malik pilotsuz təyyarə kimi gəmi dəstəkli hava əməliyyatlarında oyun qaydalarını dəyişir.
TCG Anadolu, 2024-cü ilin noyabr ayında Bayraktar TB3 gəmidən ilk qalxış və enişini müvəffəqiyyətlə tamamladığı zaman tarixə düşüb. 2025-ci ilin yanvar ayında keçirilən təlimdə TB3 Anadoludan havaya qalxaraq təyin olunmuş hədəfi müvəffəqiyyətlə vurub. TCG Anadolu təkcə İHA imkanları ilə deyil, həm də helikopterləri və müxtəlif dəniz hava elementləri ilə Türkiyə Hərbi Dəniz Qüvvələrinin çoxşaxəli güc mərkəzinə çevrilib.
Türkiyədən sonra bu yarışa qatılan İran 2024-cü ilin fevralında bir konteyner gəmisini İHA daşıyıcısına çevirdiyini açıqlayıb. Şəhid Bəhman Bagheri adlı gəmi yerli PUA-lar, xüsusilə Mohajer-6 və Ababil-3 ilə təchiz edilib.
İran bu gəmi ilə təkcə müşahidə və hücum PUA-larını deyil, həm də sualtı pilotsuz uçan aparatları və pilotsuz silahlı dəniz nəqliyyat vasitələrini daşımaq imkanı qazanıb.
Türkiyənin TCG Anadolu ilə başladığı çevrilmənin son halqası Çin olub. 2024-cü ilin dekabrında istifadəyə verilən Siçuan 40 min tondan çox çəkisi və nəhəng uçuş göyərtəsi ilə seçilir.
Çin Sichuan gəmisini PUA əməliyyatları üçün uyğunlaşdıraraq Type 075 sinif amfibiya gəmi platformasına təkmilləşdirib. Göyərtəsində quraşdırılmış katapult və tutma sistemləri sayəsində sabit qanadlı pilotsuz uçuş aparatları bu gəmidən asılı olmayaraq tapşırıqları yerinə yetirə bilir. Hələ aktiv xidmətdə olmasa da, Siçuan Çinin dəniz strategiyasında İHA-lara böyük əhəmiyyət verdiyinə dair güclü siqnaldır.
İHA GƏMİYƏLƏRİ NƏYİ DƏYİŞİR?
Hərbi ekspertlərin fikrincə, İHA gəmiləri dənizdə həm ucuz, həm də yüksək təsirli hava gücünü çatdırmaq qabiliyyəti ilə ənənəvi döyüş gəmilərinə nisbətən daha çevik variant təklif edir. Pilot riski olmadan qısa müddət ərzində çoxlu sayda PUA-nı işə salmaq qabiliyyəti bu gəmiləri müasir dəniz müharibəsinin mərkəzinə qoyur.
Türkiyə, İran və Çinin liderliyi ilə formalaşan bu yeni yarış dəniz qüvvələr balansında köklü dəyişikliyin başlanğıcı hesab olunur. Türkiyənin TCG Anadolu ilə başladığı bu proses “Pilotlu döyüş təyyarələri indi səmaya hakim olacaqmı?” sualını da gündəmə gətirir.
Mənbə: Ahaber