İndi hamımız bilirik ki, buzlaqlar ciddi sürətlə əriyir və bu temp günü-gündən artır. Elm adamları hər fürsətdə deyirdilər ki, qlobal istiləşməni 1,5 dərəcə Selsi səviyyəsində saxlaya bilsək, ərimə sürəti aşağı düşə və dünyanın üzləşdiyi təhlükələr azala bilər. Ancaq yeni bir araşdırma vəziyyətin daha qorxulu olduğunu ortaya qoyub.
Bir qrup beynəlxalq alim Qrenlandiya və Antarktida buz təbəqələrinin sağ qalması üçün “təhlükəsiz istiləşmə həddi”nin nə olacağını müəyyən etmək üçün yola çıxdı. Onlar peyklərdən alınan məlumatları, iqlim modellərini və buz nüvələri, dərin dəniz çöküntüləri və hətta ahtapot DNT kimi keçmişdən dəlilləri araşdırıblar.
Tapdıqları şey acınacaqlı bir mənzərə yaratdı.
Dünya iqlim dəyişikliyinin ən dağıdıcı təsirlərini cilovlamaq üçün qlobal istiləşməni sənayedən əvvəlki səviyyədən 1,5 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmağa söz verib.
Bununla belə, bu həddə çatmaqdan çox uzağa, dünya hazırda 2100-cü ilə qədər 2,9 dərəcəyə qədər istiləşmə yolundadır. Lakin Communications Earth and Environment jurnalında dərc edilən tədqiqatın ən narahatedici tapıntısı göstərir ki, 1,5 dərəcə Selsi hətta buz təbəqələrini xilas etmək üçün kifayət qədər yaxşı olmaya bilər.
Alimlərin fikrincə, dünya bugünkü 1,2C istiləşmə sürətini qoruyub saxlasa belə, bu, buz təbəqələrinin sürətlə geri çəkilməsinə və dəniz səviyyəsinin fəlakətli yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
Qrenlandiya və Antarktika buz təbəqələri birlikdə qlobal dəniz səviyyəsini təxminən 65 metr qaldırmaq üçün kifayət qədər şirin su saxlayır. Bu, mümkün olmayan bir ssenaridir, lakin riski tam başa düşmək üçün etiraf edilməlidir.
İLLİ 370 MİLYON TON BUZ ƏRİYİR
Onların itirdikləri buzun miqdarı 1990-cı illərdən bəri dörd dəfə artıb; onlar hazırda ildə təxminən 370 milyard ton itirirlər. Buz təbəqəsinin əriməsi dənizin qalxmasına ən böyük töhfədir və son 30 ildə dəniz səviyyəsinin illik qalxma sürəti iki dəfə artmışdır.
Çoxsaylı araşdırmalar göstərir ki, 1.5C istiləşmə insan vaxtları baxımından geri dönməz olan buz təbəqəsinin sürətlə geri çəkilməsinə mane olmaq üçün “çox yüksəkdir” və dünya qarşıdakı əsrlərdə dəniz səviyyəsinin bir neçə metr qalxmasına hazırlaşmalıdır.
1975-ci ildə rekordlar başlayandan bəri buzlaqlar 9 milyard tondan çox kütlə itirib. Bu, Almaniya ölçüsündə və 25 km qalınlığında buz təbəqəsinə uyğundur. Bu itki Kanada Arktikası və ya Qrenlandiya kimi bölgələrdə orta səviyyədə olsa da, bəzi bölgələr daha ciddi şəkildə təsirləndi. Avropanın Alp və Pireneylərində buzlaqlar təkcə 2000-2023-cü illər arasında kütlələrinin 40 faizini itirib.
SAHİL ƏHALİLƏRİ ÜÇÜN TƏHLÜKƏ
Tədqiqatın müəlliflərindən biri və Durham Universitetinin qlasioloqu Chris Stokes, “1.5-də dəniz səviyyəsinin qalxmasında bir yavaşlama görmürsən, əslində olduqca sürətli bir sürətlənmə görürsən” deyib.
“Bu, dünyanın sahil əhalisi üçün ekzistensial təhlükədir. Təxminən 230 milyon insan dəniz səviyyəsindən 1 metrdən az hündürlükdə yaşayır. Tədqiqat göstərdi ki, buz təbəqələrində saxlanılan buzun miqdarındakı kiçik dəyişikliklər belə qlobal sahil xətlərini kökündən dəyişdirəcək, yüz milyonlarla insanı yerindən qoparacaq və uyğunlaşmanın hüdudlarını aşan zərərlərə səbəb olacaq.”
Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının (WMO) hesabatına görə, buzlaqların əriməsi son altı ilin beşində rekord həddə çatıb. Mütəxəssislər, bu ərimə nəticəsində böyük miqdarda suyun sərbəst buraxılması ilə əlaqədar xəbərdarlıq edirlər ki, dünyada 10 milyon insan dağıdıcı buzlaq daşqınlarına məruz qalma riski ilə üzləşir.
Alimlərin hesablamalarına görə, əsrin sonuna qədər dəniz səviyyəsi hər il təxminən 1 santimetr yüksələ bilər.
Bristol Universitetinin qlasioloqu Conatan Bamber deyib: “Bu səviyyədə, hər əsrdə təxminən 1 m-ə bərabərdir, siz müasir sivilizasiyadan bəri görmədiyimiz miqyasda böyük bir torpaq miqrasiyasını görəcəksiniz”.
Mənbə: HurriYet