Lancet jurnalında dərc olunan üç əsas tədqiqat ultra emal olunmuş qidaların dünya miqyasında ənənəvi pəhrizləri pozduğunu, qida keyfiyyətini aşağı saldığını və xroniki xəstəliklərin artmasına səbəb olduğunu ortaya qoyub. Ekspertlər hökumətlərin və cəmiyyətlərin təcili tədbirlər görməsinin vacibliyini vurğulayırlar.
Ultra emal olunmuş qidalar, sənaye tərkibli maddələr və kosmetik əlavələrdən istifadə edilərək istehsal olunan və çox vaxt təbii formada olmayan məhsullar kimi müəyyən edilir. Nümunə olaraq qazlı içkilər, çipslər və bir çox dənli bitkilər göstərilir.
Problem iradə çatışmazlığında deyil, kommersiya gücündədir. Mütəxəssislərin fikrincə, problem fərdlərin iradə çatışmazlığında deyil, güclü və qlobal miqyasda təsirli qida sənayesindədir. Tədqiqatlar göstərir ki, ultra emal olunmuş qidalar illərdir bir çox ölkədə artmaqdadır. ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada və Avstraliyada gündəlik enerji qəbulunun təxminən yarısı bu məhsullardan gəlir.
Tədqiqatlar göstərir ki, bu cür qidalar həddindən artıq kalori qəbuluna səbəb olur, şəkər və doymuş yağla zəngindir, lif və vacib vitamin və minerallarla azdır. 104 uzunmüddətli tədqiqatın icmalında 92-si ultra emal olunmuş qidaların piylənmə, 2-ci tip diabet, hipertoniya, yüksək xolesterol, ürək-damar xəstəlikləri, böyrək xəstəliyi, Kron xəstəliyi, depressiya və vaxtından əvvəl ölüm riskini artırdığını göstərib.
Klinik sınaqlar sübut edib ki, bu qidalar yetkinlərdə gündə əlavə 500-800 kalori istehlakına səbəb olur və sürətli və nəzarətsiz qidalanma davranışını artırır.
Həll yolları üçün tövsiyələr
Tədqiqatçılar hökumətlərin tətbiq edə biləcəyi dörd əsas siyasət sahəsini tövsiyə edirlər:
Məhsulun tənzimlənməsi:
İslahat (məsələn, şəkərin tatlandırıcılarla əvəz edilməsi) kifayət deyil. Müəyyən qatqılara məhdudiyyətlər qoyulmalı və emal səviyyəsini göstərən göstəricilər müəyyən edilməlidir.
Qida mühitinin tənzimlənməsi:
- Qablaşdırmanın ön tərəfində xəbərdarlıq etiketləri
- 18 yaşdan kiçikləri rəqəmsal platformalar da daxil olmaqla bütün mediada qida reklamlarından qoruyun
- Şəkərli içkilərə və seçilmiş ultra emal olunmuş qidalara ən azı 20 faiz vergi tətbiq edin
- Ultra emal olunmuş qidaları məktəblərdən, xəstəxanalardan və ictimai yerlərdən çıxarın
- Supermarket rəflərindəki ultra emal olunmuş məhsulların nisbətini azaldın
Korporativ gücü məhdudlaşdırın:
Satış portfelləri izlənilməli, inhisarlara qarşı rəqabət qaydaları gücləndirilməli və vergi tənzimləmələri vasitəsilə bazar dominantlığının qarşısı alınmalıdır.
Kənd təsərrüfatı və təchizat zəncirlərinin yenidən təşkili: Qarğıdalı, soya və şəkər kimi tək məhsullara subsidiya vermək əvəzinə, sağlam istehsal təşviq edilməlidir; ətraf mühit siyasəti qidalanma məqsədləri ilə uyğunlaşdırılmalıdır.
Qlobal səhiyyə çağırışıMütəxəssislər razılaşdırılmış siyasət paketləri və beynəlxalq əməkdaşlıqla uğurun mümkün olduğuna inanırlar. Tədqiqat ultra emal olunmuş qida şirkətlərinin tütün və qazıntı yanacaq sənayesində olduğu kimi oxşar lobbiçilik və gecikdirmə strategiyalarından istifadə etdiyini vurğulayır.
Tədqiqat bu nəticə ilə yekunlaşır:
“Təcili tədbirlər görülməsə, ultra emal olunmuş qidalar artmağa davam edəcək və sağlamlığa, iqtisadiyyata, mədəniyyətə və planetə mənfi təsir göstərəcək. Hərəkətə keçməyin vaxtıdır”.
Mənbə: Trthaber