Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Sammitində bir çox ölkələr mədən yanacaqlarından tədricən uzaqlaşmaq üçün saziş imzaladılar.
Lakin Səudiyyə Ərəbistanı bu öhdəliyin yenidən vurğulanmasına qarşı çıxdı və müzakirələr başladı.
Keçən il tarixi bir addım ataraq ölkələr mədən yanacaqlarından tədricən uzaqlaşmaq barədə razılığa gəlmişdilər. Lakin bu il Səudiyyə Ərəbistanı bu öhdəliyi yenidən vurğulamağa qarşı oldu.
Avropa və ABŞ müzakirəçiləri keçən il əldə edilmiş razılaşmanın yenidən ratifikasiyasını iqlimlə mübarizədə geri addım atmamaq üçün kritik hesab edirlər. Lakin Səudiyyə Ərəbistanı bu prosesi yavaşlatmaq, hətta qarşısını almaq üçün müxtəlif taktikalar tətbiq edir. Sammitə yaxın mənbələr Səudiyyə nümayəndələrinin danışıqları çətinləşdirdiyini bildirir.
Keçən il Dubayda keçirilən COP28-də Səudiyyə Ərəbistanı da daxil olmaqla bir çox neft hasil edən ölkələr qalıq yanacaqlardan uzaqlaşmaq mesajını qəbul etdi. Bununla belə, builki sammitdə eyni dildən istifadə edilməməsi xüsusilə iqlim dəyişikliyindən ən çox təsirlənən ölkələr tərəfindən “geri addım” hesab edilir.
Builki sammitin ən mühüm gündəm bəndlərindən biri inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün iqlimin maliyyələşdirilməsidir. Daha əvvəl təyin olunan illik 100 milyard dollarlıq dəstək hədəfi qeyri-kafi idi. Yeni məqsəd 1 trilyon dolları keçən illik büdcə yaratmaqdır. ABŞ və Avropa Körfəz ölkələrini, xüsusən də Səudiyyə Ərəbistanını daha çox töhfə verməyə çağırır. Bu ölkələr qlobal emissiyaların əhəmiyyətli bir hissəsinə cavabdehdirlər.
2015-ci ildə Paris İqlim Sazişi çərçivəsində ölkələr qlobal istiləşməni 2°C-dən aşağı saxlamaq və mümkün olduğu təqdirdə 1,5°C-yə qədər məhdudlaşdırmaq öhdəliyi götürüblər. Bu məqsədə doğru onlar 2025-ci ilin fevralına qədər daha iddialı milli iqlim strategiyaları təqdim etməlidirlər. Bununla belə, Səudiyyə Ərəbistanı qalıq yanacaqların azaldılması üçün “menyudan seçim” yanaşmasını təklif edir. Bu o deməkdir ki, bərpa olunan enerji potensialının üç dəfə artırılması və ya kömür istehlakının azaldılması kimi öhdəliklər istəyə bağlı olaraq həyata keçirilə bilər.
Avropa və ABŞ iddia edir ki, bütün ölkələr keçən il razılaşdırılmış hər bir öhdəliyi yerinə yetirməlidir. COP29 ikinci həftəsinə girərkən ölkələr arasında sərt danışıqlar davam edir. Bu prosesdə ətraf mühit nazirlərinin işə qarışması və texniki səviyyədə həlli mümkün olmayan problemləri həll etməsi gözlənilir. Sammitə ev sahibliyi edən Azərbaycanın qalıq yanacaq ixracına əsaslanan iqtisadiyyatına görə qərəzsiz vasitəçi kimi çıxış edə biləcəyi müzakirə edilir.
Fici baş nazirinin müavini Biman Prasad, keçən il əldə edilən qalıq yanacaq razılaşmasının iqlimlə mübarizə üçün 28 illik səyin nəticəsi olduğunu xatırladaraq, “Biz bu öhdəliyi itirməməliyik və gələcək bütün qərarlarda bunu gücləndirməliyik” deyib.
Zirvə həm də Donald Trampın ABŞ prezidentliyinə qayıdışı ehtimalı və qalıq yanacaqları dəstəkləməsi ilə kölgədə qalır. Yaxın günlərdə keçiriləcək qapalı danışıqlar qlobal iqlim hədəfləri üçün kritik əhəmiyyət kəsb edəcək. Qalıq yanacaqların rolu ilə bağlı bu mübahisə həm inkişaf etmiş ölkələr, həm də iqlim dəyişikliyinə həssas olan ölkələr üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Mənbə: TGRT