Mali, Niger və Burkina-Fasodan çıxması, Seneqalın bu ölkədəki Fransa bazasını bağlamaq qərarı və Çadın hərbi əməkdaşlığına son qoymasından sonra Fransa bölgədəki müttəfiqlərini bir-bir itirir.
Fransanın Afrikadakı böyük müstəmləkə nizamı sarsılır…
Afrikalılar artıq illərlə müstəmləkəçilik zehniyyətini davam etdirən fransızlara tabe olmurlar.
Çad Fransa ilə müdafiə sahəsində əməkdaşlıq müqaviləsini ləğv etdikdən dərhal sonra Seneqal prezidenti Bassirou Diomaye Faye-nin ölkəsindəki daimi fransız bazasını bağlamaq istəyi Fransanın keçmiş müstəmləkələrinə təsirinin getdikcə zəiflədiyini bir daha ortaya qoydu. Fransanın Qərbi Afrikada Mali ilə başlayan, Burkina Faso və Nigerlə davam edən hərbi varlığına reaksiya, ən sabit Afrika ölkələrindən biri olan Seneqalda da özünü göstərdi.
Mart ayında seçilən prezident Bassirou Diomaye Faye seçki kampaniyası zamanı və ondan sonra Fransa ilə münasibətlərə yenidən baxmaq istəyini vaxtaşırı bildirib.
Faye və baş nazir Ousmane Sonkonun rəhbərlik etdiyi hökumətin Fransa bazası ilə bağlı verdiyi açıqlamalar bu mövzuda Seneqaldan addım atıla biləcəyinə işarə edirdi.
Anti-Fransa əhval-ruhiyyəsi seçki kampaniyasının ən mühüm sütunlarından birini təşkil etdiyinə görə, Faye prezident olduqdan sonra ən qısa zamanda bu məsələ ilə bağlı hərəkətə keçəcəyi gözlənilirdi.
Noyabrın 28-də Fransa mətbuatına eyni vaxtda müsahibə verən Faye müstəqil və suveren bir ölkədə heç bir əcnəbi əsgərin olmaması lazım olduğunu bildirərək, Fransa bazasını bağlamaq niyyətində olduqlarını bildirib.
Həmin gün Çad Fransa ilə müdafiə sahəsində əməkdaşlıq müqaviləsini ləğv etdiyini açıqlayıb.
AFRİKADA FRANSANIN HƏRBİ BAZALARI
Hazırda Fransanın Afrikada Cibuti, Çad, Qabon, Fil Dişi Sahili və Seneqalda daimi hərbi bazaları var.
Fransanın ən mühüm bazası sayılan Cibutidə 1500, Çadda 1000, Fil Dişi Sahilində 600, Qabon və Seneqalda 350 fransız əsgəri xidmət edir.
Rəsmi olaraq açıqlanmasa da, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun Afrika üzrə xüsusi nümayəndəsi Jan-Mari Bokelin hazırladığı və Makrona təqdim etdiyi hesabatda bu bazalardakı əsgərlərin sayının azaldılması ilə bağlı tövsiyənin yer aldığı bildirilir.
Məlumata görə, Çaddakı əsgərlərin sayı 300-ə, Qabon, Fil Dişi Sahili və Seneqalda isə 100-ə endirilə bilər.
Hesabatda 1977-ci ildə qurulan Cibutidəki Encemine hərbi bazası ilə bağlı qoşunların azaldılması ilə bağlı hər hansı tövsiyə yer almayıb.
2020-ci ildə Malidə Assimi Qoitanın başçılıq etdiyi hərbi çevrilişdən sonra Fransanın 2013-cü ildən bu yana ölkədə həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar müzakirə mövzusu olub.
2022-ci ilin fevralında Mali təxminən 5 min fransız əsgərinin xidmət etdiyi Barkhane əməliyyatı elementlərinin öz ərazisindən dərhal çıxmasını tələb etdi və 2022-ci ilin mayında Fransa ilə müdafiə əməkdaşlığını dayandırdı.
Fransa da Malidəki Qao hərbi bazasını bağlamalı olub.
2022-ci ilin sentyabrında Burkina Fasoda hakimiyyəti ələ keçirən İbrahim Traorenin rəhbərlik etdiyi hərbi administrasiya Fransa ilə hərbi əməkdaşlıq müqaviləsini ləğv edib və 2023-cü ilin yanvarında Fransanın Vaqaduqu Lük Hallade səfirini deportasiya edib.
Fevral ayında Saber əməliyyatı çərçivəsində yerləşdirilmiş 400 fransız əsgəri Burkina Fasonun tələbi ilə ölkəni tərk edib.
Mali və Burkina Fasonu tərk etməli olan, lakin Sahel bölgəsini tərk etmək istəməyən Fransa əsgərlərini Nigerə köçürsə də, Niameydəki çevriliş səbəbiylə bu plan dəyişikliyi uzunmüddətli olmadı.
2023-cü ilin iyulunda Fransa ilə sıx əlaqələr quran o vaxtkı Nigeriya prezidenti Məhəmməd Bazumun devrilməsi ilə Fransa Saheldəki yaxın müttəfiqi Nigerdən geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı.
Hərbi administrasiya çevrilişdən çox keçmədən 2023-cü ilin avqustunda Fransa ilə hərbi əməkdaşlığı dayandırdı və Niamey səfiri Sylvain Itte-ni “persona non qrata” elan etdi.
Səfir İtte təxminən bir aya yaxın ölkəni tərk etməyə müqavimət göstərsə də, 2023-cü ilin dekabrında Fransa Niamey səfirliyini bağlayıb və təxminən 10 il ərzində bölgədə yerləşən 1500 əsgərin hamısını geri çəkib.
Mali, Burkina Faso və Niger Fransa ilə müdafiə sahəsində əməkdaşlıq müqavilələrini ləğv etdikdən sonra Moskva administrasiyası ilə yaxınlaşmağa başlayıb.
Fransız əsgərlərinin bu 3 ölkədən çıxarılmasından sonra Mali, Burkina Faso və Nigerdə Vaqner muzdlularının meydanda olduğu məlumdur.
Rusiya bu ölkələrə tez-tez hərbi texnika göndərsə də, diplomatik əlaqəni də nəzərdən qaçırmır.
Nəhayət, Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksandr Novak Sahel Dövlətləri Alyansı (AES) ölkələri Mali, Niger və Burkina Fasoya səfər edib.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin də keçən həftə Seneqal prezidenti Faye ilə telefonla danışıb.
Bildirilib ki, ilk dəfə keçirilən görüşdə enerji, müdafiə və kənd təsərrüfatı sahələrində əməkdaşlıq imkanları müzakirə olunub.
Mənbə: EnSonHaber