Məlum olub ki, kosmik tellər və burulğanlar unikal topoloji konfiqurasiyalar əmələ gətirir. LISA, DECIGO və Cosmic Explorer detektorları bu proseslərin nəticələrini aşkar edə bilir.
1868-ci ildə Lord Kelvin diqqətəlayiq bir fikir irəli sürdü: atomlar efirdəki düyünlər, məkanı dolduran hipotetik bir mühit ola bilər.
Nəzəriyyə tez bir zamanda rədd edilsə də, riyaziyyat və topologiyanın inkişafına təsir göstərdi.
Bu gün fiziklər kosmosun ən böyük sirrlərindən birini həll etmək üçün bu konsepsiyaya qayıtdılar: kainatda maddənin niyə antimaddədən üstün olduğunu aydınlaşdırıblar.
Xirosima Universitetinin tədqiqatçıları kainatın erkən mərhələlərində ortaya çıxan sabit topoloji strukturlar olan “kosmik düyünlər” fərziyyəsini irəli sürdülər.
Bu düyünlər fəza soyuduqda və kosmik zəncirlər kimi tanınan qüsurlar yarananda faza keçidləri zamanı əmələ gəlmiş ola bilər. Digər sahələrlə qarşılıqlı təsir göstərərək zəncirlər çürüyən, artıq maddəni buraxan və ağır neytrinlər əmələ gətirən düyünlü solitonlar yaratdı.
Bu proses daha yüksək tezlikli cazibə dalğaları şəklində incə izlər buraxdı. LISA kosmik rəsədxanası, yerüstü Cosmic Explorer və Yaponiyanın DECIGO kimi müasir detektorlar bu çətinliklə hiss olunan dalğalanmaları aşkar edə bilir. Müşahidələr milyonlarla kilometr məsafədə millimetrin fraksiyalarının dalğa uzunluğundakı dəyişiklikləri aşkar edən ultra həssas lazer interferometrlərindən istifadə edir.
Alimlər hesablamışlar ki, düyünlərin çürüməsi erkən Kainatı təxminən 100 GeV-ə qədər qızdıra bilərdi. Bu, sabit maddənin əmələ gəlməsi üçün şərait yaratmışdır. Bu proses zamanı əmələ gələn ağır neytrinolar maddədən faktiki olaraq iz buraxmadan keçə, enerji balansını qoruya və maddənin daha da dominantlığına töhfə verə bilərdi. Beləliklə, düyünlər kvant prosesləri ilə Kainatın makrokosmik quruluşu arasında bir əlaqəyə çevrildi.
Köhnə bir ideyanın dirçəlişi bizə barion ədədi mənfi lepton (BL) və Peççei-Kvinn (PQ) simmetriyalarını birləşdirməyə imkan verdi. PQ simmetriyası qaranlıq maddə üçün əsas namizədlərdən biri olan aksionları təqdim edir və BL neytrinosların davranışını izah edir. Bu prinsiplərin birləşdirilməsi sabit düyünlərin əmələ gəlməsini və onların kosmosda maddənin təkamülünə təsirini izah etməyə kömək etdi.
Gələcəkdə fiziklər bu proseslərin izlərini aşkar etməyə və kosmik düyünlərin xüsusiyyətləri haqqında daha çox məlumat əldə etməyə ümid edirlər. Müasir texnologiyadan istifadə edərək onları müşahidə etmək qabiliyyəti bizi hissəciklər fizikasında inqilabi kəşflərə doğru itələyir. Beləliklə, bir vaxtlar köhnəlmiş və ya kökündən qüsurlu görünən ideyalar bir gün Kainatdakı ən fundamental prosesləri anlamaq üçün açar ola bilər.
Mənbə: mail.ru