ABŞ prezidenti Donald Trampın 5 noyabr 2024-cü il seçkilərində qalib gəlməsinin ardından Kaliforniya ştatının müstəqilliyini tələb edən “Calexit” imza kampaniyası yenidən gündəmə gətirilib.
Kaliforniyada ştat sakinlərinin ABŞ-dan ayrılmağa səs verəcəyi 5 noyabr prezident seçkiləri çərçivəsində Demokrat Partiyasının qalib gəldiyi təşəbbüs elan edilib.
Ştat praktikasına uyğun olaraq, rəsmi internet saytında dərc edilən təşviqat bəyanatında “ABŞ-dan ayrılmaq” təklifinin sahibi Markus Ruiz Evansın qeydə alınmış seçicilərin 5 faizi, yəni ən azı 546 min 651 nəfər olmalıdır. Məsələnin 2028-ci ilin noyabrında keçiriləcək seçkilərdə bülletenə salınması üçün imzasını toplamalı olduğu bildirilib.
Açıqlamaya görə, təklif edən Evans topladığı imzaları iyulun 22-dək regional seçki orqanlarına çatdırmalıdır.
“Calexit” mənası “Kalifornianı müstəqil et” deməkdir.
“Kaliforniyanın ABŞ-dan ayrılaraq müstəqil dövlətə çevrilməsi” təklifi zaman-zaman gündəmə gətirilirdi.
2016-cı ildə Donald Trampın seçkilərdə qalib gəlməsindən sonra sosial mediada “Calexit” kampaniyası başladıldı və kampaniya sahiblərinin dediyinə görə, təxminən 220 min insanın marağına səbəb oldu.
Kampaniyaçı Evans, adı Böyük Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxmaq layihəsi olan Brexit-dən ilhamlanan “Calexit” üçün imza topladığı veb saytında kampaniyanın başlanğıc nöqtəsini və prosesini ətraflı izah edir.
Saytdakı bəyanatda bildirilir ki, “Calexit” təşəbbüsü Kaliforniyada cəmiyyətin özünü idarə etdiyi bir gələcəyi təmin etmək məqsədi daşıyır.
Saytda deyilir: “Calexit-də biz bir missiyada birləşmişik: Kaliforniyanı yalnız Kaliforniya əhalisi tərəfindən idarə olunan azad, müstəqil və firavan bir ölkə etmək. Kaliforniyanı müstəqil et!” bəyanatlar daxil edilmişdir.
Müraciətdə ABŞ Konstitusiyasına ştatlara ayrılmaq hüququ verməyən düzəliş tələbi də var.
Ümumi petisiya prosesi necə işləyir?
ABŞ-da insanların söz, din və mətbuat azadlığını, dinc toplaşmaq hüququnu və hökumətə müraciət etmək hüququnu təmin edən Konstitusiyanın Birinci Düzəlişi çərçivəsində vətəndaşların hökumətə müraciət etmək hüququ var.
Digər tərəfdən, vəsatətin referenduma çıxarılıb-verilməməsi ərizənin növündən, dövlətin qanunvericilik bazasından və petisiyanın məqsədindən asılıdır.
“Calexit” misalında olduğu kimi, Konstitusiyaya dəyişiklik təklif edən petisiyalarda kifayət qədər imza toplanarsa və imzalar etibarlı sayılarsa, təklif referenduma çıxarılır.
İddiaçı referenduma çıxarılmasını istədiyi təkliflə bağlı vəsatətini qiymətləndirilmək üçün Baş Prokurorluğa təqdim etdikdən sonra proses başlayır.
Baş Prokuror təşəbbüs ərizələrinə daxil edilməli olan elementləri və təklifin xülasəsini hazırlayır və seçicilərə təklifin məqsədi və nəticələri barədə məlumat verməyə imkan verir.
Müraciətlər tamamlandıqdan sonra Baş Prokuror sənədləri həm təklif edənə, həm də müvafiq dövlət rəsmilərinə göndərir ki, imzatoplama prosesi başlaya bilsin. Hər iki partiyanın təsdiqindən sonra qeydə alınmış ştat seçicilərindən imzaların toplanması prosesi rəsmən başlayır.
İddiaçı müəyyən edilmiş vaxtın sonuna qədər topladığı imzaları yoxlamaq üçün regional seçki məmurlarına təqdim edir.
İmzaların etibarlılığını və lazımi sayda toplanıb-çatılmamasını yoxlayan seçki orqanları lazımi sayda etibarlı imzaları təsdiq edərsə, təşəbbüs növbəti seçkiyə daxil edilir.
Seçkilərdə seçicilərə təkliflə bağlı “Bəli” və ya “Xeyr” deyə səs verə biləcək sual verilir.
“Calexit” kampaniyası vəziyyətində Kaliforniya seçicilərinə “Ştat ABŞ-dan ayrılıb azad və müstəqil ölkə olmalıdırmı?” sualına cavab verəcəyi gözlənilir.
Təklifin qəbul edilməsi üçün seçkidə qeydə alınmış seçicilərin azı 50 faizi səs verməli və səslərin ən azı 55 faizi “Bəli” olmalıdır.
Referendumdan sonra başlanacaq prosesdə müstəqil ölkə kimi dövlətin yaşaması üçün hansı şəraitin yaradılması ilə bağlı hesabat verəcək komissiyanın yaradılması kimi müxtəlif addımlar var.
Dövlət komissiyasını formalaşdıracaq 20 üzv bu vəzifəyə ən azı 100 qeydə alınmış seçici tərəfindən irəli sürülməli və ştatda ən azı 5 il yaşamalıdır.
ABŞ Konstitusiyası ayrılmağa icazə vermir
ABŞ Konstitusiyasında dövlətin ölkədən qanuni şəkildə ayrılmasını tənzimləyən heç bir müddəa yoxdur.
ABŞ Ali Məhkəməsinin 1869-cu ildə verdiyi “Texas Uayta qarşı” qərarında ştatların birtərəfli qaydada ayrılma haqqının olmadığına qərar verilib.
Kaliforniya ştatı Konstitusiyasının 3-cü maddəsinin 1-ci bölməsində ştatın “ABŞ-ın ayrılmaz hissəsi” olduğu bildirilir.
Mənbə: HaberGlobal