Mütəxəssislər La Nina ilə gözlənilən temperaturun azalmamasını iqlim dəyişikliyinin artan təsiri ilə əlaqələndirir və növbəti qışın da isti keçəcəyini proqnozlaşdırırlar.
Avropa İttifaqının (Aİ) Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidmətinin məlumatlarına görə, ötən avqust ayı ən isti avqust ayı olub, o zaman qlobal orta temperatur 1991-2020-ci illərin orta göstəricisindən 0,71 dərəcə yuxarı olmaqla 16,82 dərəcə olub. 2024-cü ilin iyun-avqust ayları üçün ölçülən temperatur göstəricisi uzunmüddətli orta göstəricini 0,69 üstələyir; Ötən ilin iyun-avqust aylarının orta göstəricisini 0,66 dərəcə ötməklə dünya ən isti yay mövsümünü yaşadı.
Qlobal orta dəniz səthi suyunun temperaturunun 20,91 dərəcə ölçüldüyü 2024-cü ilin avqustu dəniz suyunun istiliyinə görə ikinci ən isti avqust ayı kimi qeydə alınıb. Avqustda dənizin orta temperaturu keçən ilin eyni ayındakı temperaturdan cəmi 0,07 dərəcə aşağı olub. Temperaturun azalması yalnız Sakit okeanın ekvatorial hissəsində müşahidə edilsə də, digər bölgələrdə anormal dəyərlər ölçüldü.
Dəniz suyunun temperaturu da artıb
Türkiyədə dəniz suyunun temperaturu dünya ortalamasına yaxın olub.
Orta Doğu Texniki Universiteti (ODTÜ) Dəniz Elmləri İnstitutunun ölçmələrinə görə, bu ilin yay dövründə Aralıq dənizində dəniz suyunun orta temperaturu 28 dərəcə olub. 1984-cü ildən Türkiyə dənizlərini təhlil edən institutun məlumatlarına görə, Aralıq dənizində uzun illərdir orta temperatur 27 dərəcə ilə ölçülüb.
Egey dənizinin iki fərqli nöqtəsində aparılan ölçmələrin nəticələrinə görə, Bodrumda uzun illərdir 24 dərəcə olan orta temperatur yayda 26 dərəcə, İzmirdə isə 23 dərəcənin orta temperaturu 25 dərəcənin üzərində olub.
Orta yay temperaturu 24 dərəcə olan Mərmərə dənizində 26-27 dərəcə, Qara dənizdə isə 25 dərəcə ilə 27 dərəcə olaraq ölçüldü.
“İlin 244 günündən 162-si rekord kimi qeydə alınıb”
AA müxbirinin ilin əvvəlindən bəri qırılan temperatur rekordları və gələcək aylar üçün proqnozlarla bağlı suallarını cavablandıran Boğaziçi Universiteti İqlim Dəyişikliyi və Siyasətlər Tətbiq və Araşdırma Mərkəzi Müdiri Prof. Dr. Levent Kurnaz, “Yay dövrü cəmi 92 gündür, 2024-cü ildəki bu 92 günün 60-ı rekord idi. Beləliklə, bu il bütün zamanların ən isti yayı oldu. Bundan əlavə, 2024-cü il ilin 8 ayından 0,23 dərəcə isti olub. Keçən ilin 8 ayında “244 gündən 162-si rekord olaraq qeyd edilib” deyə məlumat verdi.
Yaz aylarında başlayan və temperaturun azalması ilə nəticələnəcəyi gözlənilən La Nina hava hadisəsinin hələ gözlənilən qədər güclü olmadığını ifadə edən Kurnaz, belə davam etdi:
“La Nina’nın gözlədiyimiz qədər güclü olmaması temperaturun aşağı düşməməsinə səbəb olub və gələn qış çox güman ki, isti keçəcək. Lakin burada vacib məqam təbii ki, iqlim dəyişikliyidir, havanın temperaturunda artım tendensiyası davam edəcək” İqlim dəyişikliyi istər La Nina, istərsə də El Nino olsun, bütün hava hadisələrinin daha şiddətli olmasına, daha uzun sürməsinə, daha tez-tez baş verməsinə və daha geniş bir ərazidə meydana gəlməsinə səbəb olur.
Bununla belə, ‘La Nina səbəbiylə İstanbulda çox qar görəcəyik’ desək, çox iddialı olardı. “Bunu demək çətindir, amma bunu çox asanlıqla deyə bilərik: Çox qəfil qar fırtınası və ciddi miqdarda qar ola bilər və sonra yazda çiçəklər açıla bilər, lakin bunlar vərdiş halına gələn yağışlar olmayacaq.”
Qış mövsümünün yəqin ki, keçən qış mövsümündən bir qədər sərin keçəcəyini və fərqin 0,2-0,1 dərəcə səviyyəsində ola biləcəyini bildirən Kurnaz, insan təsirinin atmosferi və dünyanı hər keçən gün daha çox pozduğunu və bu həddən artıq pisləşməyə görə artıq elmi olaraq proqnozlaşdırıla bilməz.
“3 ay ərzində hər gün rekordlar gördük”ODTÜ Dəniz Elmləri İnstitutunun direktoru Prof. Dr. Barış Salihoğlu Türkiyə dənizlərində ən yüksək temperaturun Şərqi Aralıq dənizində müşahidə edildiyini, Şərqi Aralıq dənizində isə dəniz səthi sularının temperaturunun may ayının sonundan etibarən 3 ay ərzində indiyə qədər ən yüksək səviyyəyə çatdığını və hər gün rekord həddə çatdığını açıqladı.
Şərqi Aralıq dənizi hövzəsinin iqlim dəyişikliyindən ən çox təsirlənən bölgələr arasında olduğunu və temperaturların artmasının da bu vəziyyətdən qaynaqlandığını qeyd edən Salihoğlu, Şərqi Aralıq dənizində xüsusilə iyun və iyul aylarında 2023-cü ilə nisbətən 2 dərəcəyə yaxın artımlar olduğunu ifadə etdi.
Salihoğlu, İzmir və Bodrumda normadan 2 dərəcə, Şərqi Mərmərədə 3 dərəcə, Qara dənizdə isə 1 dərəcə normadan yuxarı temperatur artımı müşahidə etdiklərini açıqlayıb.
Dəniz suyunun temperaturunun artmasının oksigen səviyyəsinin də azalmasına səbəb olduğuna diqqət çəkən Salihoğlu, İzmir Körfəzindəki balıq ölümlərində, Boğaziçi və Mersin Körfəzində köpüklənmədə oksigen çatışmazlığının da rol oynadığını vurğuladı.
“İstiləşmə dəniz biomüxtəlifliyinin itirilməsi kimi özünü göstərir”
Sözügedən bölgələrdəki çirklənmənin təsirlərinə toxunan Salihoğlu deyib:
“Dənizdə çox böyük çirklənmə olduğunu görürük. İstiləşmə ilə oksigen səviyyəsi azalır, çirklənmənin təsiri ilə isə bu daha da azalır. İzmir körfəzində göründüyü kimi, heç bir canlıya verməyəcək səviyyəyə enir. Bu yerin sağ qalması üçün bir şans var. Dediyiniz hər üç bölgədə çox ciddi bir çirklənmə var. əvvəl, xüsusən də dediyiniz bu üç rayon indi komadadır”.
Dünyanın La Nina dövrünə qədəm qoyduğunu xatırladan Salihoğlu, “El Nino dövründə gördüyümüz əlavə temperatur artımları olmaya bilər, lakin qlobal istiləşmə səbəbiylə temperatur artımlarında qısamüddətli azalma gözləmək mümkün görünmür. Önümüzdəki illər yenidən isti illər kimi qeydə alınacaq”.
Salihoğlu, istiləşmənin dənizlərdəki təsirlərinin biomüxtəlifliyin itkisi kimi göründüyünü, orqanizmlərin də biokütlə itkisi yaşaya biləcəyini, ekosistemin zəiflədə biləcəyini, müəyyən növlərin ətraf mühitdən yox ola biləcəyini, digər növlərin onların yerini ala biləcəyini, yeni növlərin zərər verə biləcəyini ifadə etdi.
Mənbə: TrtHaber