Qablar sizə zərər verə bilərmi?
Bir çox plastik qablar və mikrodalğalı soba üçün təhlükəsiz olduğunu iddia edir. Lakin son sübutlar bu cür iddiaları şübhə altına alır. Bundan əlavə, bəzi ekspertlər plastik qabların da qida dondurmaq üçün istifadə edildikdə risk yarada biləcəyini deyirlər.
ABŞ-da istehlakçılar bu yaxınlarda Ziploc markalı plastik qablar və çantalar istehsalçısı S.C. Johnson-a qarşı qrup iddiası qaldırıblar. İddiaçılar iddia edirlər ki, şirkət onların məhsullarının mikrodalğalı sobada qızdırıldığı və ya dondurucuda dondurulduğu zaman mikroskopik plastik hissəciklər (mikroplastiklər) buraxa biləcəyi barədə xəbərdarlıq etməməklə onları aldadıb.
Bu cür narahatlıqlar haqlıdırmı? Gəlin görək ekspertlər nə deyir.
Mikroplastik nədir və nə qədər təhlükəlidir?
Mikroplastiklər uzunluğu beş millimetrdən az olan plastik materialların fraqmentləridir. Mikroplastiklər daha böyük plastik məhsulların tam və ya qismən parçalanması zamanı əmələ gəlir.
Mikroplastiklər bədənimizə müxtəlif yollarla – qida və su ilə, hətta tənəffüs edilən hava ilə daxil ola bilir və tədricən toplanır. Son araşdırmaya görə, orta müasir insanın beynindəki mikroplastiklərin ümumi miqdarı çəki baxımından bütöv bir plastik qaşıqla müqayisə edilə bilər.
Həkimlər və elm adamları mikroplastiklərin bədənimizə necə təsir etdiyini hələ dəqiq bilmirlər, lakin ilkin tədqiqat nəticələri ürəkaçan deyil.
“Əksər tədqiqatlar mikroplastiklərin bədənə zərərli təsirlərini tapır” deyə Katie Pelch, PhD, böyük bir ekoloji tədqiqat təşkilatının baş elmi işçisi bildirib.
Katie Pelch və həmkarları bu yaxınlarda mikroplastiklərin bədənə təsiri ilə bağlı dərc edilmiş tədqiqatların geniş icmalı həyata keçirdilər. Onlar müəyyən ediblər ki, bu mikroskopik hissəciklər orqanizmin reproduktiv, həzm və tənəffüs sistemlərinə zərər vurma ehtimalı yüksəkdir. Onlar həmçinin ağciyər və bağırsaq xərçəngi riskini artırırlar.
Digər araşdırmalara görə, mikroplastiklər beyin və ürək-damar sistemi üçün də təhlükəli ola bilər.
Mikrodalğalı sobada və ya dondurucuda plastik qablardan istifadə etmək təhlükəlidirmi?
Ən son məlumatlar bunun mikroplastiklərin bədənə daxil olma riskini artıra biləcəyini göstərir. Mikrodalğalı soba üçün təhlükəsiz plastik qablar adətən polipropilen və ya polietilendən hazırlanır. Bununla belə, 2023-cü ildə aparılan bir araşdırma aşkar etdi ki, mikroplastik hissəciklər polipropilen qabın mikrodalğada sobada buraxılır (polietilen qablar daha çox buraxır). Mikroplastiklər də, sadəcə olaraq, bu cür qablarda yeməkləri otaq temperaturunda saxlamaqla, qızdırılandan daha az miqdarda olsa da, tədricən buraxılır.
Bəs dondurucular?
“Plastikləri dondurmaq onları daha kövrək edir, bu da plastik hissəciklərin sərbəst buraxılmasına və plastik qablarda dondurduğunuz qidaya düşməsinə səbəb ola bilər” deyə ABŞ-ın Emory Universitetinin ətraf mühit üzrə tibb professoru Karmen Marsit xəbərdarlıq edir.
Plastikin istiləşməsi başqa hansı sağlamlıq riskləri yaradır?
Bəzi plastiklərin tərkibində bisfenol A (BPA), ftalatlar, perfluoroalkil və poliftoralkil birləşmələri (PFAS) kimi insan sağlamlığı üçün təhlükəli olan kimyəvi maddələr var. Araşdırmalara görə, PFAS tipli maddələr xərçəng riskini artıra, uşağın normal inkişafını poza, immun və reproduktiv sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər.
Karmen Marsit deyir: “Mikrodalğalı sobada plastik qabları qızdırdığınız zaman müxtəlif zərərli maddələr qidaya qarışa bilər”.
Bəzən bu prosesi birbaşa müşahidə etmək olar. “Mikrodalğalı sobada qızdırıldıqdan sonra plastik qabın daha yumşaq olduğunu görsəniz, bu, qızdırma prosesi zamanı qidaya sızan kimyəvi maddələrin buraxıldığını göstərə bilər. Bu kimyəvi maddələrin dəqiq tərkibi plastikin növündən asılıdır, lakin ümumiyyətlə, mikrodalğalı sobada plastik qabların istifadəsindən tamamilə imtina etməyi məsləhət görürəm” deyə Katie Pelch bildirib.
Polipropilen qablar ümumiyyətlə mikrodalğalı sobalarda istifadə üçün təhlükəsiz hesab olunur, çünki polipropilendə BPA və ftalatlar yoxdur, lakin artıq qeyd edildiyi kimi, qızdırıldıqda hələ də mikroplastik hissəciklər buraxa bilər.
Mətbəxdə hər hansı bir plastik əşyanın istifadəsini niyə məhdudlaşdırmalısınız?
Bu gün evinizdə plastik olmadan tamamilə etmək demək olar ki, mümkün deyil. Ancaq qida ilə birbaşa təmasda olan plastik əşyaların istifadəsini məhdudlaşdıra bilərsiniz. Katie Pelch-in tövsiyə etdiyi budur:
Yeməkləri qızdırmaq və ya dondurmaq üçün plastik qablardan istifadə etməyin
Şüşə və keramika qablar demək olar ki, həmişə mikrodalğalı və dondurucuda təhlükəsizdir (əmin olmaq üçün etiketi yoxlayın). Paslanmayan polad qabları dondurmaq təhlükəsizdir, lakin onlar (və hər hansı metal əşyalar) mikrodalğalı sobada istifadə edilməməlidir.
Qapaqlar haqqında unutmayın – yeməkləri mikrodalğalı sobada şüşə qabda qızdırsanız belə, onu plastik qapaq ilə örtməməlisiniz.
Yemək bişirmək üçün istifadə olunan digər plastik əşyaları (məsələn, kəsici lövhələr və qarışdırıcı qablar) digər materiallardan hazırlanmış oxşar əşyalarla əvəz etməyi də düşünməlisiniz.
Qızartma qablarının yapışmayan örtüyü çox vaxt PFAS maddələrini ehtiva edir. Əgər örtük zədələnirsə, həm PFAS, həm də mikroplastiklər qızdırıldıqda qidaya qarışa bilər. PFAS maddələri olmayan yapışmayan örtük növləri də var.
Mənbə: mail.ru