Alimlər tərəfindən hazırlanmış süni intellekt dəstəkli sistem Atlantik Okeanında baş verən və mənfi nəticələrə səbəb olan Atlantik Nino və Benguela Nino hava hadisələrinin nə vaxt baş verəcəyini 5 ay əvvəldən təxmin edə biləcək.
Sakit Okeanda baş verən El Nino və La Nina hava hadisələrinin iqlimə təsiri hər il artsa da, dəyişən iqlim şəraiti ilə əlaqədar dünyanın müxtəlif yerlərində baş verən regional hava hadisələrinin təsiri də getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir.
El Nino və La Ninadan daha kiçik bir əraziyə təsir edən bu hava hadisələrindən ən əhəmiyyətliləri Atlantik Okeanında baş verən Atlantik Nino və Benguela Ninodur.
Milli Okean və Atmosfer Administrasiyasının (NOAA) məlumatlarına görə, El Nino-nun kiçik qardaşı adlandırılan Atlantik Nino, Qərbi Afrika sahillərində və Cənubi Amerikanın şimal-şərqində, xüsusən də Braziliyanın şimal-şərqində təsirli olur.
Atlantik okeanında digər oxşar hava hadisəsi Benguela Nino adlanır və xüsusilə Afrikanın Anqola və Namibiya sahillərində təsirlidir. Bu iki hava hadisəsi Atlantik okeanı sahilləri boyunca iqlim şəraitinə təsir edir və regionun iqtisadiyyatında mənfi rol oynayır.
Dünyanın ən zəngin dəniz ekosistemlərinə ev sahibliyi edən bu bölgələr, Atlantik Nino və Benguela Nino kimi iqlimin yaratdığı ekstremal təhdidlərlə üzləşir. Okean sularında anormal istiləşmə və ya soyutma hadisələri dəniz həyatını, balıqçılıq məhsuldarlığını və yağıntı nümunələrini ciddi şəkildə poza bilər.
Avropa və Afrikadakı müxtəlif universitetlər və araşdırma mərkəzləri tərəfindən aparılan araşdırma sayəsində, süni intellekt tətbiqləri sayəsində Atlantik Okeanında Atlantik Nino və Benguela Nino kimi hava hadisələrinin baş verməsi 5 aya qədər əvvəlcədən proqnozlaşdırıla bilir.
Erkən xəbərdarlıq platforması hazırlanacaq90 illik okean temperaturu məlumatlarından istifadə edərək dərin öyrənmə əsaslı süni intellekt modelini yaradan araşdırmanın növbəti addımlarından biri də proqnozları paylaşmaq üçün internet əsaslı platforma hazırlamaq olacaq. Bu, balıqçılara, regional hakimiyyət orqanlarına və sahil planlaşdırıcılarına bu cür hadisələrlə bağlı ilkin xəbərdarlıqları asanlıqla əldə etməyə imkan verəcək.
Araşdırmanı aparan Avropa-Aralıq dənizi Mərkəzi İqlim Dəyişikliyi Yer Sisteminin Modelləşdirilməsi Tədqiqat və Biocoğrafiya Bölməsinin tədqiqatçısı Marie-Lou Bachelery araşdırmanın təfərrüatlarını açıqlayıb.
Atlantik Nino və Benguela Nino-nun Atlantik Okeanında dinamika, atmosfer nümunələri və yağıntı rejimləri üzərində əhəmiyyətli təsirlərə malik olduğunu və ümumiyyətlə okean səthini və okean suyunu müəyyən bir dərinliyə qədər qızdırdığını ifadə edən Bachelery, “Atlantik Nino istiləşməsinin yağıntı modellərini dəyişdirə biləcəyini və hətta Avropadakı hava şəraitinə təsir göstərə biləcəyini” söyləyib.
Bachelery bildirib ki, Qərbi Afrika sahillərində belə hava hadisələrindən sonra okeanların istiləşməsi balıqların yaşayış şəraitinə və buna görə də balıqçılıq fəaliyyətinə mənfi təsir edib.
Qərbi Afrika iqtisadiyyatında balıqçılığın böyük yer tutduğunu vurğulayan Bacheleri, okean sularının istiləşməsinin bölgə iqtisadiyyatına ciddi ziyan vura biləcəyini bildirib.
İqlim dəyişikliyinin təsiri
İqlim dəyişikliyinin bu hava hadisələrinə təsirindən danışan Bacheleri, “Bu hadisələr təbii olaraq baş verir, lakin iqlim dəyişikliyi onların intensivliyinə və tezliyinə təsir edə bilər. Çox güman ki, tropik Atlantikada belə hadisələrin sayında azalma müşahidə olunacaq, lakin Benguela bölgəsi üçün bunun əksi doğru ola bilər” danışdı.
Bachelery bu hava hadisələrini beş aya qədər qabaqcadan təxmin edə bilməyin faydalarından danışdı:
“Deyək ki, balıqçılıq mövsümü başlayıb və hamı intensiv şəkildə balıq tutur. Sonra Atlantik Nino okeanı hadisəsi inkişaf edir və qalan balıqlar bu hadisə səbəbindən ölür. Belə olan halda, gələn il yeni balıq populyasiyası əmələ gəlmir və ekosistem zədələnir. Bu proqnozlaşdırma sistemlərinin məqsədi bir hadisənin inkişaf etdiyini qabaqcadan aşkar etmək və bu il balıqların daha az ehtiyatlı davranmasıdır”.
Süni intellektin töhfəsi
Bachelery, ilk olaraq layihə üçün ənənəvi üsullardan istifadə edərək iqlim modelləri üzərində işlədiklərini və bu modellərin mürəkkəb məlumatların təhlilində qeyri-adekvat olduğu sübut edildikdə, süni intellektdən istifadə etməyə qərar verdiklərini izah etdi.
Bacheleriy sözlərini belə tamamladı:
“Süni intellekt işləri xeyli asanlaşdırıb. Bunun ən mühüm səbəblərindən biri dərin öyrənmənin sistemlər və hava hadisələri arasında mürəkkəb, qeyri-xətti əlaqələri aşkarlaya bilməsidir. Ənənəvi modellər bu cür mürəkkəb əlaqələri adekvat şəkildə əks etdirə bilməsə də, dərin öyrənmə mümkündür. Süni intellekt indi iqlim elmində getdikcə daha çox yer qazanır, çünki bir çox müxtəlif sahələrdə uğurlu nəticələr verir.”
Mənbə: TrtHaber