Neqativ xəbərlər axtarışında xəbər lentlərində sonsuz sayda gəzən Doomscrolling gündəlik həyatımızın kök salmış bir hissəsinə çevrilib. Bu impulsiv vərdiş saatları boşa sərf edir və bizi emosional cəhətdən tükəndirən məzmuna məruz qoyur. Mütəxəssislər bunun sosial bərabərsizliklə necə əlaqəli olduğunu izah ediblər.
Bu yaxınlarda Toronto sakini Ceymi fikirlərini bildirib ki, onun üçün doomscrolling sadəcə mənasız əyləncə deyil, daha dərin sosial problemin – sinif bərabərsizliyinin əksidir. Sosial media paylaşımında o, rəqəmsal məzmunu sonsuz istehlak etmək vərdişinin tədricən sosial-iqtisadi statusun göstəricisinə çevrildiyini irəli sürüb.
“İnanıram ki, daha yüksək sosial statusa malik insanlar bizim qədər “doomscrolling”ə meylli deyillər. Axı, “doomscrolling” aşağı və işçi təbəqələrinə xas olan daha ciddi bir problemin simptomudur: tükənmə, stress və resursların çatışmazlığı”, – deyə o bildirib.
Qeyd olunur ki, Zoom nəsli getdikcə “köhnə pul”un estetikasına – oflayn hobbilərə, dəbdəbəli özünə qulluq rituallarına və minimal rəqəmsal mövcudluğa heyran olur. Sosial mediadan imtina etmək yeni bir status simvoluna çevrilib. Qız, “doomscrolling”in bir vərdişə, reallıqdan qaçmağın bir yoluna və hətta özlərinə qulluq etmək üçün vaxtı, pulu və ya enerjisi olmayanlar üçün yaşamaq vasitəsinə çevrildiyini irəli sürüb.
“Tükənmə, stress, keyfiyyətli psixoloji dəstəyə çıxışın olmaması, durğunluq və ümidsizlik hissləri… Bu şəraitdə “doomscrolling”dən qısa “dopaminin zərbələri” bir az daha yaxşı hiss etməyin asan, lakin müvəqqəti bir yoluna çevrilir”, – deyə Ceymi qeyd edib.
Mütəxəssislər bu nəzəriyyəyə münasibət bildiriblər. Amerikalı psixoloq Aleks Krasovski qeyd edib ki, doomscrolling ilə insanın sosial-iqtisadi statusu arasında əlaqəyə dair hələlik birbaşa dəlil yoxdur. Bununla belə, o, maliyyə çətinlikləri və ya sosial təzyiq yaşayan insanların bu fenomenə daha çox həssas ola biləcəyi ilə razılaşıb.
“Yaşayış xərclərinin artması gələcəyi qeyri-müəyyən, qeyri-sabit və narahat edir, bu da aşağı gəlirli insanları xüsusilə stressə həssas edir. Bu, onları potensial təhdidlər barədə mümkün qədər məlumatlı olmağa məcbur edir, çünki bu, onları daha yaxşı hazırlıqlı və nəzarətdə hiss etməyə vadar edir”, – Krasovski izah edib.
Nevrologiya üzrə mütəxəssis Sidni Seruto qeyd etdi ki, doomscrolling artıq fayda verməsə də, istifadəçinin diqqətini mümkün qədər uzun müddət saxlamaq üçün nəzərdə tutulub. O izah edib ki, beyin yeniliyi mükafat kimi qəbul edir və bu, dopamin ifraz edir, lakin real məmnuniyyət vermir.
O, həmçinin qeyd etdi ki, iqtisadi bərabərsizlik insanların onlayn davranışında əks olunur. Varlı insanlar getdikcə sosial mediadan imtina etməyi status simvolu kimi görürlər.
“Keçən ay bir baş direktor mənə dedi ki, onlayn olmamaq artıq onlayn yaşamağa ehtiyac olmadığı üçün “uğur qazandığınızı” göstərir”, – Seruto deyib.
Alimin fikrincə, ən varlı insanlar məlumatı Telegram kimi özəl kanallar və ya alqoritmik məzmun axınına məruz qalmadıqları eksklüziv şəbəkələr vasitəsilə alırlar.
“Əsasən, onlar prefrontal korteksin daimi stressə və alqoritmlər tərəfindən manipulyasiyaya məruz qalmadığı bir mühit yaradırlar”, – deyə ekspert qeyd edib.
Seruto həmçinin qeyd edib ki, problem çox vaxt insanın özünə nəzarətində deyil.
“Bərabərsizliyi xüsusilə nəzərə çarpan edən eyni platformalar eyni zamanda aşağı gəlirli istifadəçiləri dopamin tükəndirən dövrlərdə tələyə salır və onlar bundan qaça bilmirlər, varlılar isə sadəcə olaraq əlaqəni kəsirlər. Söhbət intizamdan getmir, əksinə, fürsətlərə çıxışı itirmədən ondan tamamilə istifadə etməkdən çəkinmək üçün resurslara malik olmalarından gedir”, – deyə o izah edib.
Sosial media üzrə ekspert Yaron Litvin də oxşar fikri bölüşür və Doomscrolling-in sosial bərabərsizliyin əlaməti ola biləcəyi fikrini “uyğun” adlandırır. O, iddia edir ki, varlı şəxslər sosial medianın həyatlarına təsirini azalda bilərlər.
“O, uşaqları ilə vaxt keçirməyə və ya heç olmasa bunu peşəkar birinə həvalə etməyə imkan verir. İdman salonuna yazıla və tez-tez səyahət edə, onlayn deyil, real həyatda vaxt keçirə bilər”, – Litvin qeyd edib.
“Newsweek”ə verdiyi müsahibədə ekspert qeyd edib ki, işçi sinfinin üzvləri üçün vəziyyət daha mürəkkəbdir.
“O, uzun bir iş günündən sonra evə gəlir və əlçatan və sadə əyləncə üçün telefonunu götürməkdən başqa çarəsi yoxdur”, – deyə o əlavə edib.
Hər üç ekspert doomscrolling-in sosial statusla məhdudlaşmadığını, lakin bundan yayınmağa imkan verən şərtlərin çox vaxt iqtisadi amillərdən asılı olduğunu qəbul edib. Krasovski hesab edir ki, məlumatlı qalmaq “vacibdir”, lakin lazımsız məlumatlardan uzaq durmaq qabiliyyəti əqli sağlamlıq üçün eyni dərəcədə vacibdir.
Mənbə: mail.ru