Qazaxıstanda təxminən 2 min illik tarixi olan qədim Türküstanın tarixi fakturasının nadir irs kimi qorunub saxlanılması üçün şəhərə qanunla xüsusi status verilib. Qazaxıstan Prezidenti Kasım Cömert Tokayev martın 3-də “Türküstana xüsusi statusun verilməsi haqqında” qanunu imzalayıb.
Martın 15-də qüvvəyə minəcək qanunla ölkənin cənubundakı Türküstan vilayətinin inzibati mərkəzi olan Türküstan şəhəri xüsusi statusa malikdir.
Beləliklə, təqribən 2 min illik tarixi teksturasına əlavə olaraq nadir bir irs kimi qorunmaq, tədqiq etmək və təbliğ etmək nəzərdə tutulan Türküstan ölkədə xüsusi statusla təmin edilmiş yeganə şəhər kimi qeydə alınıb.
Türküstanın simvolu olan Hoca Əhməd Yəsəvinin türbəsi
Qanuna əsasən, şəhərdəki tarixi tikililər beynəlxalq, ölkə və yerli əhəmiyyətinə görə təsnifləşdiriləcək.
Türküstanın simvolu olan Hoca Əhməd Yəsəvi türbəsinin tarixi və memarlıq orijinallığı “beynəlxalq əhəmiyyətə malik” abidə kimi qorunub saxlanılacaq.
Qazaxıstanın UNESCO-nun Ümumdünya Mədəni İrs Siyahısına daxil edilən ilk əsəri və orta əsr memarlığının ən mühüm əsərlərindən biri olan Xoca Əhməd Yəsəvi türbəsinin bənzərsizliyini qorumaq məqsədilə onun ətrafında hündürlüyü 7 metrdən çox olan, miqyası, rəngi və tikinti materialları baxımından tarix və mədəniyyət abidələri ilə bir araya sığmayan tikinti işləri aparılacaq. Şəhərdə tarix və mədəniyyət abidələrinə ziyan vura biləcək tikililərin tikintisinə və ya yaradılmasına yol verilməyəcək.
Bundan əlavə, şəhərin memarlıq görkəminin qorunması üçün layihə məcəlləsi hazırlanacaq.
Türküstanda sənətkarlığı canlandırmaq üçün yerli usta və sənətkarların xərclərinin bir hissəsi yerli büdcədən qarşılanacaq. Qanun Türküstan Valiliyinin səlahiyyətlərini də genişləndirəcək.
“Şəhərin tarixi memarlıq fakturasına uyğun olmayan, nəzarətsiz tikililərin qarşısı alınıb”.
Qazaxıstanlı jurnalist və köşə yazarı Amangeldi Kurmetuly Türküstan şəhərinə xüsusi statusun verilməsinin nə demək olduğunu və onun türk dünyası üçün əhəmiyyətini dəyərləndirib.
Kurmetuly həmçinin vurğulayıb ki, bu qərarla şəhərin orijinal fakturasının qorunub saxlanılması, tarixi-mənəvi irsinin gələcək nəsillərə ötürülməsi arzu edilir. Türküstanın 2018-ci ildə Qazaxıstanın əyalət mərkəzi elan edildiyini xatırladan Kurmetuly, “Şəhər əyalət mərkəzi olduqdan sonra sürətlə inkişaf etməyə və böyüməyə başladı. Bu halda, Hoca Əhməd Yəsəvi türbəsi kimi tarixi və mənəvi tikililər yeni tikililərin kölgəsində qala bilərdi. Əslində, bu məsələ ictimai müzakirələrə səbəb olmadı şəhərin qarşısı alındı” deyib.
Kurmetulı isə Türküstana qanunla xüsusi statusun verilməsinin təkcə ölkə üçün deyil, bütün türk dünyası üçün mühüm bir inkişaf olduğuna diqqət çəkib.
Türküstanın adının sadəcə bir şəhər olmadığına diqqət çəkən Kurmetuly, “Türküstanın xüsusi status alması türk dünyasının bütövlüyünü yaratmağa və qarşılıqlı eyniləşdirməni gücləndirməyə xidmət edəcək bir amildir” deyib.
Kurmetuly Türkiyədəki məktəblərdə “Orta Asiya” əvəzinə “Türküstan” sözünün işlədilməyə başladığını xatırladıb və belə davam edib:
“Şəhərə xüsusi bir statusun verilməsi də tarixlə uzlaşdı. Çünki Mağcan Cumabay (Qazax ziyalısı və şairi) özü şeirində bu bölgəni Türküstan adlandırdı. Bu cür qərarlar nəticəsində dünyanın coğrafi və siyasi tərifində və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sənədlərində bu bölgə üçün Türküstan adının istifadə oluna biləcəyinə inanıram Türkiyə və Qazaxıstanın Türküstan şəhərinə xüsusi status verilməsi”.
Türküstanın turistlərin ən çox üstünlük verdiyi mühüm istiqamətlərdən birinə çevrildiyini izah edən Kurmetulı, “Hoca Əhməd Yəsəvinin adı bütün Türküstan xalqları üçün dəyərlidir. Onun məzarının olduğu Türküstana xüsusi statusun verilməsini türk dünyasının mənəvi lideri Hoca Əhməd Yəsəviyə böyük hörmət kimi şərh edirəm” dedi.
Mənbə: TrtHaber