NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq səlahiyyət müddəti bitdikdən sonra vida nitqində Avropaya xəbərdarlıq edib və Türkiyənin Avropanın müdafiəsində mühüm rol oynadığını vurğulayıb.
NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberqin səlahiyyət müddətinin başa çatması ilə əlaqədar Belçikada təşkil edilən vida mərasimində Alman Marşal Fondunun (GMF) verdiyi proqramda danışan Stoltenberq, NATO-nun səlahiyyət müddəti ərzində daha da gücləndiyini və kritik hala gəldiyini vurğulayıb.
Stoltenberq, “Mən 2014-cü ildə baş katib vəzifəsinə başlayanda dünya böyük dəyişikliklərə məruz qalmışdı. Biz Rusiyanın Krımı qeyri-qanuni ilhaqını, İŞİD-in güclənməsini, Rusiyanın Ukraynanı genişmiqyaslı işğalını, Çinin artan rəqabət qabiliyyətini, Covid pandemiyası, mürəkkəb kiberhücumlar və iqlim dəyişikliyinin təhlükəsizliyə artan təsirlərini müşahidə etdik. Bu siyahı uzun müddət davam edir. Baş katib olduğum müddətdə NATO-nun əhəmiyyəti şübhə altına alındı və alyansın bölündüyü, köhnəldiyi və səmərəsiz olduğu iddia edildi. Ancaq həqiqət budur ki, NATO indi həmişəkindən daha güclüdür. Və bir hərəkət etməsi daha vacibdir.
NATO-nun son on ildə köklü transformasiyaya uğradığını vurğulayan Stoltenberq şərq cinahda minlərlə NATO əsgərinin yerləşdirildiyini, Monteneqro, Şimali Makedoniya, Finlandiya və İsveçin alyansa qoşulduğunu, Ukraynanın isə NATO-ya hər zamankindən daha da yaxınlaşdığını bildirib.
Stoltenberq, “Mən NATO-nun Baş Katibi vəzifəsində işləməkdən böyük şərəf duyuram. Mən bu tarixi əhəmiyyətli onillikdə ittifaqa rəhbərlik edə bildiyim üçün şadam” deyib.
NATO-dakı təcrübələri işığında alyansın gələcək uğurunun açarını təşkil edən beş dərsin olduğunu bildirən Stoltenberq, bu dərslərdən birincisinin sülhün əvəzini ödəməyə hazır olmaq olduğunu vurğulayıb.
Stoltenberq ikinci dərsin azadlığın azad ticarətdən üstün olduğunu ifadə edib.
Əvvəllər bir çox müttəfiqlər Rusiyadan qaz alışına sırf kommersiya məsələsi kimi baxırdılar. Lakin bu, yanlış yanaşma idi. Rusiya qazdan təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməklə bizi çətin vəziyyətə salmağa, Ukraynaya dəstəyimizə mane olmağa çalışdı. Bu səhvi Çinlə təkrarlamamalıyıq!” deyə vurğulayıb.
Ukrayna NATO-ya üzv olacaq
Üçüncü dərsin hərbi gücün dialoqun ilkin şərti olduğunu ifadə edən Stoltenberq, “Dialoq ancaq arxanızda güclü müdafiə qabiliyyəti varsa təsirli ola bilər. Bu, Ukrayna nümunəsində açıq şəkildə göründü” dedi.
Stoltenberq həmçinin vurğulayıb ki, Ukrayna sabitləşməsə, Avropada daimi təhlükəsizliyə nail olmaq mümkün deyil. Eynilə, Ukrayna NATO üzvü olmasa, Ukraynada daimi təhlükəsizlikdən danışmaq mümkün deyil. NATO-nun qapıları həmişə açıqdır; Ukrayna NATO-ya daxil olacaq”.
Stoltenberq dördüncü dərsin hərbi gücün sərhədləri olduğunu vurğulayır.
“Biz bu faktı Əfqanıstanda aydın şəkildə gördük. 11 sentyabr terror aktlarından sonra Əfqanıstana müdaxilə etmək düzgün qərar idi. Bizim hərbi müdaxiləmiz BMT-nin aydın mandatına əsaslanırdı və alyans daxilində geniş siyasi dəstəyə malik idi. Biz Əl-Qaidəni zəiflətdik və Əfqanıstanın beynəlxalq terrorçuların sığınacağına çevrilməsinin qarşısını aldıq. Deməli, bizim missiyamızın zəruriliyi danılmaz idi” deyib.
Bununla belə, Stoltenberq Əfqanıstandakı missiyanın lazım olduğundan daha uzun sürdüyünə diqqət çəkib.
Mən 2014-cü ildə NATO-ya üzv olanda planımız bir neçə il ərzində oradakı hərbi mövcudluğumuzu bitirmək və siyasi tərəfdaşlıq qurmaq idi. Amma 7 ildən sonra da minlərlə əsgərlə orada idik. Terrorla mübarizəyə diqqət yetirməklə başlayan bu əməliyyat genişmiqyaslı dövlət quruculuğu missiyasına çevrilmişdi.
Eyni zamanda missiyanın genişləndirilməsinin xərcinin ağır olduğunu bildirən Stoltenberq:
“20 il keçməsinə baxmayaraq, bizi müharibədə qalib hesab etmirdilər. Taliban irəliləyiş edirdi və biz gedəndə ələ keçirəcək vahid Əfqanıstan rəhbərliyi yox idi. Əfqanıstan hökumətinin və təhlükəsizlik qüvvələrinin sürətlə süqutu getməyin düzgün qərar olduğunu göstərdi” dedi.
Stoltenberq bildirib ki, beşinci və ən kritik dərs Avropa ilə Şimali Amerika arasındakı əlaqəyə heç vaxt tam zəmanət verilməməsidir.
“NATO daşla yazılmış reallıq deyil. NATO şüurlu seçimlərin və siyasi iradənin məhsuludur. Biz Atlantikanın hər iki tərəfində Amerika və Avropanın yollarını ayırmasını istəyən səsləri eşitmişik. Lakin qısamüddətli milli maraqlar uzunmüddətli əməkdaşlığı əvəz edə bilməz. Yalnızlıq siyasəti heç kimin təhlükəsizliyini təmin etmir. Biz bir-birinə bağlı dünyada yaşayırıq. Təhlükəsizlik təhdidləri böyükdür və rəqabət şiddətlidir. Heç bir ölkə bu çətinliklərin öhdəsindən təkbaşına gələ bilməz. Transatlantik əlaqələrə sərmayə qoymaq gələcəkdə yeganə sərfəli yoldur”.
Avropalıların NATO olmadan Avropanın təhlükəsizliyinin təmin edilə bilməyəcəyini anlamalı olduğunu vurğulayan Stoltenberq deyib:
NATO-nun müdafiə xərclərinin 80 faizi Avropa Birliyinə üzv olmayan ölkələrin payına düşür. Bu vəziyyət təkcə resurslarla bağlı deyil; Bu həm də coğrafi faktdır. Avropanın təhlükəsizliyini cənubda Türkiyə, şimalda Norveç, qərbdə isə ABŞ, Kanada və İngiltərə olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil.
Transatlantik alyansın həm Avropaya, həm də ABŞ-a böyük faydalar təmin etdiyini bildirən Stoltenberq, “Heç bir böyük dövlətin ABŞ qədər dostu və müttəfiqi yoxdur. Bu həqiqəti unutmaq olmaz” dedi.
“KİTAB YAZA BİLƏRƏM”
Stoltenberq vida nitqindən sonra Almaniya Dövlət Radiosundan Bettina Kleinin moderatorluğu ilə keçirilən paneldə iştirakçıların suallarını cavablandırıb. Heyət onun səlahiyyət müddətindən sonra kitab yazıb-yazmayacağı ilə bağlı sual verib. Stoltenberq əvvəllər bu suala həmişə “yox” cavabı verdiyini, lakin indiki vəziyyətinin ona sonda kitaba çevrilə biləcək bəzi məqalələr yazmağa imkan verə biləcəyini bildirib.
“Türkiyə və Yunanıstan bizim son dərəcə önəmli müttəfiqlərimizdir”
Stoltenberq baş katib olduğu müddətdə NATO daxilində Türkiyə ilə Yunanıstan arasında yaranan dalğalanmaları necə idarə etdiyi ilə bağlı sualı cavablandırıb.
NATO-nun strateji tərəfdaşları olan Türkiyə və Yunanıstanın ümumi təhlükəsizliyi müxtəlif yollarla dəstəklədiyini vurğulayan Stoltenberq:
“Hər iki ölkə NATO-nun əsas oyunçularıdır və gündəlik qərarların qəbulu proseslərində fəal rol oynayırlar. Qarşılaşdığımız müxtəlif problemlər və fərqli yanaşmalar çox vaxt ikitərəfli dialoq vasitəsilə həll olunur. İki ölkə arasında hər cür görüşlər, ünsiyyət bizim üçün dəyərlidir. NATO keçmişdə olduğu kimi gələcəkdə də dialoq və fikir ayrılıqlarının həlli üçün platforma rolunu oynamağa davam edəcək. Bundan əlavə, biz Ege dənizində dəniz və hava məkanında insidentlərin qarşısını almaq üçün müəyyən hərbi strukturlar yaratmışıq və hesab edirəm ki, NATO-nun bu cür hadisələrin qarşısının alınmasında rolu davam etməlidir”.
Mənbə: İhlas Xəbər Agentliyi (İHA)