“New York Times” qəzetində dərc olunan məqalələrin birində Rusiyanın Avropa ölkələrinin hava məkanını pilotsuz təyyarələrlə pozmaq cəhdlərinin “təhdid” məqsədi daşıdığı yazılıb. Eyni zamanda gücdən istifadənin Putini geri çəkilməyə vadar edə biləcəyi ifadə edilib. Sözügedən qəzetdə Türkiyənin hava məkanını pozan Rusiya təyyarəsini vurması da nümunə kimi göstərilib.
Rusiya NATO-ya qarşı təhlükəli yeni təxribat kampaniyasına başlayıb. Son altı həftə ərzində o, Polşa və Rumıniya üzərində pilotsuz təyyarələr yerləşdirib və Estoniyanın hava məkanına qırıcı təyyarələr yerləşdirib. Danimarka, Belçika və Almaniyadakı hava limanlarında uçuşları dayandıran pilotsuz təyyarələrin hücumlarının arxasında da Rusiya dayanır.
Prezident Vladimir Putin bütün bu hərəkətlərə görə məsuliyyəti inkar etsə də, dünyanın Rusiyanın arxasında olduğuna inanmaqdan məmnun görünür.
Onun məqsədi bəllidir: avropalıları qorxutmaq, yıxmaq və parçalamaq.
O, onların Ukraynaya dəstəyini şübhə altına almaq və Rusiyanın işğalına qarşı müqavimət göstərmək səylərini zəiflətmək istəyir. Son nəticədə Putinin məqsədi ABŞ-ı zəif göstərmək və NATO müttəfiqliyini dağıtmaqdır.
Vaşinqton və Avropa ayıq olmalıdır.
Vəziyyəti idarə etmək çətindir. Həddindən artıq sərt cavab münaqişəni gərginləşdirə bilər; hərəkətsizlik zəiflik əlaməti olardı və növbəti hücumlara dəvət edərdi.
NATO müttəfiqləri Rusiyanın onları sınaqdan keçirdiyini bilirlər və indiyədək effektiv cavab veriblər. Onlar pozuntuları pislədilər, açıq şəkildə Rusiyanı günahlandırdılar və birlik mesajı vermək üçün bu ay Kopenhagendə toplanıblar.
Almaniya kansleri Fridrix Mersin sözləri ilə desək: “Biz müharibədə deyilik, lakin sülh də içində deyilik”.
Avropadan daha aydın mesajlar gəlməlidir.
Avropa liderləri Rusiyanın NATO ölkələrinə hər hansı hücumunun sərt cavabla qarşılanacağını açıq şəkildə bildirməlidir. Bu cavab NATO hava məkanına daxil olan pilotsuz təyyarələrin və lazım gələrsə, döyüş təyyarələrinin vurulmasını əhatə etməlidir.
Bundan əlavə, ABŞ və müttəfiqləri Rusiyanın təcavüzündən yararlanmalı və Ukraynaya dəstəyi artırmalıdır.
Bu, Putinin “Qərbin qətiyyətini sındırmaq” cəhdinin uğursuzluğa düçar olması mesajını verə bilər.
Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin Ağ Evə səfəri prezident Donald Trampa yeni hərbi və iqtisadi yardım vəd etmək fürsəti təqdim edib.
Hər bir variant risk daşıyır, lakin Putinlə heç bir təhlükəsiz variant yoxdur. Onun hücumlarına məhəl qoymamaq daha çox həvəsləndirəcək.
Əgər o, Polşa, Estoniya və digər NATO ölkələrini cəzasızlıqla hədələyə biləcəyinə inansa, daha da cəsarətli olacaq.
Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen bu mövzuda deyib: “Biz təkcə reaksiya verməməliyik, həm də çəkindirməliyik. Çünki tərəddüd etsək, boz sahə genişlənir”.
Həqiqətən də bəzən hərbi eskalasiyanın qarşısını almağın ən yaxşı yolu aydın xətt çəkməkdir.
Rus təxribatlarının kursu
Ən son təxribatlar sentyabrın 9-da başlayıb: Belarus və Ukrayna üzərindən uçan 12 pilotsuz təyyarə Polşaya daxil oldu. Beş gün sonra dron Rumıniyanın hava məkanına daxil olub və iki Rumıniya qırıcısının patrul etdiyi əraziyə yaxınlaşıb. Beş gün sonra Rusiyanın üç MiQ təyyarəsi Estoniyanın hava məkanına daxil olub.
Bunun ardınca bütün Avropada mülki hava limanlarına “müəmmalı dron hücumları” baş verdi. Danimarkada iki hava limanı qısa müddətə bağlandı; müdafiə naziri bunu “hibrid hücum” kimi qiymətləndirib. Oxşar hadisələr Belçika və Almaniyada da baş verib.
NATO-nun cavabı
NATO bu təxribatlara tez cavab verdi. Estoniya üzərindəki MiQ-lar idarə olunan təyyarələrlə birbaşa toqquşma riski yaradırdı. Lakin isveçli və fin pilotlar rus təyyarəsi ilə qarşılaşaraq onları geri dönməyə məcbur ediblər.
Dron hücumlarında cavab daha güclü oldu:
Polşa, holland, italyan və alman pilotlardan ibarət komandalar Polşa üzərində uçan pilotsuz təyyarələrin qarşısını almağa və bir neçəsini vurmağa nail olublar. Rumıniya pilotsuz təyyarəsi isə NATO hava məkanını özbaşına tərk edib.
Problem ondadır ki, dronları vurmaq çox baha başa gəlir. Bəzi NATO raketləri bir milyon dollardan çox, vurulan dronların dəyərindən dəfələrlə bahadır.
Buna görə də ekspertlər vurğulayırlar ki, NATO:
- Silahlı pilotsuz təyyarələrin istehsalını artırmalı
- Elektron müharibə müdafiəsini təkmilləşdirməli
- Yeni əks tədbirlər üçün tədqiqata investisiya qoymalıdır.
Bu hücumlar müharibənin təbiətinin dəyişdiyini və müdafiə sənayesinin uyğunlaşmalı olduğunu xatırladır.
Türk nümunəsi
Şərqi Avropanın bəzi ölkələri Rusiya təyyarələrinə qarşı döyüş qaydalarını yumşaltmağa çağırır.
Ancaq ən yaxşı strategiya “ehtiyatlılığı qətiyyətlə birləşdirməkdir”.
Heç kim NATO ilə Rusiya arasında birbaşa müharibə istəmir, lakin keçmiş təcrübə göstərir ki, gücdən istifadə bəzən Putini geri çəkilməyə məcbur edə bilər.
2010-cu illərin ortalarında Rusiya təyyarələri Türkiyənin hava məkanını bir neçə dəfə pozub.
NATO üzvü olan Türkiyə xəbərdarlıqlardan sonra Rusiya təyyarəsini vurdu və Moskva geri çəkildi.
Putini dayandırmağın əsas mərhələsi: Ukrayna Ekspertlər hesab edirlər ki, bu təxribatlardan bəziləri ABŞ-ın son ikitərəfli anlaşılmazlığına cavab idi. Hücumlar Tramp və Putinin Alyaska sammitindən bir neçə həftə sonra baş verib. Həmin sammitdə Tramp Putinin atəşkəs üçün təzyiqinə boyun əydi və bu vəziyyət Avropada məyusluğa səbəb oldu.
Bununla belə, əgər Putin bunu Qərbi parçalamaq üçün fürsət hesab edirdisə, yanılırdı.
Tramp Rusiya ilə bağlı məyusluğunu açıq şəkildə dilə gətirib və NATO-nun Rusiya təyyarələrini vurmaq hüququna malik olduğunu müdafiə edib. O, həmçinin Ukraynaya dəstəyin yeni yollarını nəzərdən keçirib, kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsini artırıb və Kiyevin Rusiyanın neft və qaz obyektlərinə hücumlarını dəstəkləyib.
Ukraynaya “Tomaqavk” raketlərinin verilməsi də gündəmdədir. Bu raketlər 1000 km uçuş məsafəsinə malikdir və Ukraynaya Rusiya daxilində dərin zərbələr endirməyə imkan verə bilər.
Lakin Trampın gözlənilməz davranışı və Putinlə keçmiş yaxın münasibəti bu sərt mövqeyin nə qədər davam edəcəyi ilə bağlı şübhələr yaradır.
Ötən cümə axşamı iki lider iki saatdan çox davam edən telefon danışığı aparıb və Tramp bunu “çox məhsuldar” adlandırıb. Onların tezliklə Budapeştdə üz-üzə görüşü planlaşdırılır. Bu görüş Qərbin mövqeyini açıq şəkildə nümayiş etdirmək üçün bir fürsət ola bilər.
Qətiyyətlə xətlər çəkmək vaxtıdır
Rusiyanın NATO-ya qarşı son hücumları nümayiş etdirir ki, Ukraynadakı müharibə təkcə Ukrayna ilə məhdudlaşmır. Bu, Putinin Avropadakı revizionist, ekspansionist məqsədlərinin bir hissəsidir.
Onu dayandırmağın yeganə yolu: güc və qətiyyətlə cavab verməkdir.
Mənbə: HaberGlobal