ABŞ prezidenti Donald Trampın nəzarəti geri almaq istədiyi Panama kanalında ticarət gəmilərinin axını son bir ildə əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Atlantik və Sakit okeanlar arasındakı ən dar nöqtədə yerləşən Panama kanalında son illərdə iqlim dəyişikliyi nəticəsində güclənən quraqlıq şəraiti səbəbindən gündəlik ticarət gəmi keçidləri məhdudlaşdırılıb.
ABŞ Prezidenti Trampın “Çin nəzarət edir” səbəbiylə geri almaq istədiyi Panama Kanalında quraqlıq şəraitinin qismən yumşaldılması və ticarət yollarında dəyişikliklərin ardından ticarət gəmi keçidlərində əhəmiyyətli irəliləyişlər oldu.
Məlumat izləmə şirkəti MarineTraffic-dən toplanan məlumata görə, 2024-cü ilin yanvar ayında kanaldan konteynerlər, Ro-Ro, yaş və quru yük, qarışıq quru yük, LPG və mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) daxil olmaqla 632 ticarət gəmisi keçib.
Ticarət gəmilərinin tranzitləri 2024-cü ilin yanvar ayından sonra aylıq olaraq tədricən artsa da, kanaldan istifadə edən gəmilərin ümumi sayı 2025-ci ilin yanvar ayında 948-ə yüksəldi. Beləliklə, Panama kanalında ticarət gəmiləri 2025-ci ilin yanvarında keçən ilin eyni ayı ilə müqayisədə təxminən 50 faiz artıb.
2024-cü ilin yanvarından 2025-ci ilin yanvarına qədər kanaldan ümumilikdə 9 min 377 ticarət gəmisi keçib.
Qlobal dəniz ticarətinin təxminən 5 faizinin həyata keçirildiyi Panama Kanalında konteyner gəmilərinin daşınması son bir ildə yüzdə 15, yaş və quru yük gəmilərinin keçidləri isə kəskin şəkildə artıb.
Kanaldan istifadə edən yaş yük gəmilərinin sayı 2024-cü ilin yanvarında 147-dən 2025-ci ilin yanvarında 50 faiz artaraq 221-ə yüksəlib.
Quru yük gəmilərinin tranzitləri bu dövrdə 205 faiz artaraq 53-dən 162-yə çatıb.
Ro-Ro, LPG və qarışıq quru yük tranzitlərində əhəmiyyətli artım olsa da, Panama Kanalında LNG gəmi tranzitləri kifayət qədər məhdud idi.
Ötən ilin yanvar ayında kanaldan 11 LNG gəmisi keçdiyi halda, bu rəqəm il ərzində davamlı olaraq azalaraq 2025-ci ilin yanvarında 2-yə düşüb.
Rusiya-Ukrayna müharibəsindən sonra Avropa ABŞ-dan daha çox LNG almağa başladı və quraqlıq səbəbindən Panama kanalında gözləmə müddətləri çox uzun oldu, kanal LNG trafikinin təxminən üçdə ikisini itirdi.
Bununla belə, son bir ildə kanalda ticarət gəmilərinin hərəkəti yaxşılaşsa da, 2019-2022-ci illərin orta göstəricisindən aşağı olaraq qalır.
ABŞ Panama kanalının ən böyük istifadəçisidir
Panama Kanalı Administrasiyasının məlumatlarına görə, məsələn, ABŞ-ın şərq sahillərindən Panama kanalı ilə Yaponiyaya gedən kömürlə yüklənmiş gəmi ən qısa alternativ su yolu ilə müqayisədə təxminən 4800 kilometr qənaət edir.
Hər il 10 min və ya daha çox gəminin keçdiyini görən Panama Kanalında nəqliyyatın böyük hissəsi ABŞ-ın şərq sahilləri ilə Uzaq Şərq arasında meydana gəldiyi halda, Avropa ilə ABŞ-ın qərb sahili ilə Kanada arasındakı nəqliyyat burada ikinci ən böyük ticarət yolunu təşkil edir.
2024-cü ildə Panama kanalından keçən gəmilərin 52 faizi ABŞ limanlarından gələn və ya bu limanlara gedən gəmilərdir. Bundan əlavə, kanaldan keçən yüklərin 75 faizi mənşə və ya təyinat yeri kimi ABŞ-dan istifadə edən gəmilərdə daşınır.
Kanalın ən böyük istifadəçisi ABŞ, ondan sonra Çin, Çili, Yaponiya və Cənubi Koreyadır.
Panama kanalından keçən Çinlə bağlı yüklərin miqdarı ABŞ yüklərinin təxminən dörddə birini təşkil edir.
Tramp kanalı geri almaq istəyir
ABŞ 1903-cü ildə Prezident Teodor Ruzveltin dövründə Panama kanalının tikintisi və istismarı hüququnu əldə etdiyi halda, kanalın açılışı 1914-cü ildə baş tutdu.
ABŞ 1977-ci ilə qədər Panama kanalından istifadə edib və həmin tarixdə imzalanan müqavilə ilə ABŞ və Panama birgə fəaliyyət göstərib. Kanalın tam idarə olunması 1999-cu ildə Panamaya verilib.
Tramp vəzifəyə gəldikdən sonra təşkil etdiyi mətbuat konfransında ABŞ-ın böyük xərclər ödəyərək minlərlə insanın həyatını itirdiyi nəhəng tikinti layihəsi ilə Panama kanalını inşa etdiyini, daha sonra razılaşma ilə Panamaya verdiyini bildirib.
Panamanın kanalı faktiki olaraq Çinə təhvil verdiyini müdafiə edən Tramp, “Kanalı Çinə vermədik, Panama verdik. Panama indi bütün Çin işarələrini yığışdırır. Bunun üçün çox çalışırlar, amma işarələrin təxminən 70 faizi hələ də Çin dilindədir. Razılaşmamız belə deyildi. Ona görə də biz onu geri alacağıq. Onsuz da çox şeyi geri almağı təklif etmişdilər, amma geri götürmək üçün çox şey təklif etmişdilər, amma geri almağı düşünürük” deyib.
Mənbə: TrtHaber