Ukraynanın Rusiya qazını Avropaya daşıyan kəmərləri bağlamaq qərarı enerji bazarında yeni balanslar yaradır. “Türk axını” bu vəziyyətdə ən kritik marşrut olaraq seçilsə də, LNG və regional təchizat mənbələri Avropanın enerji ehtiyaclarında əsas rol oynayır. Ekspertlər Türkiyənin strateji mövqeyinə diqqət çəkirlər.
Ukrayna 2024-cü ildə Rusiya qazını Avropaya daşıyan boru kəmərləri ilə təbii qaz axınına son qoyub. Bu gözlənilən inkişaf Avropa enerji bazarında dalğalanmalara səbəb olsa da, Rusiya qazının Avropaya çatdırılmasında mühüm rol oynayan “Türk axını” boru kəmərini vurğulayıb. Avropada təbii qaz qıtlığı gözlənilməsə də, bazarlara təzyiq və qiymət artımı gözlənilir.
Belə olan halda Avropanın enerji ehtiyacı necə ödəniləcək? Türkiyə Enerji Strategiyaları və Siyasətləri Araşdırma Mərkəzinin prezidenti Oğuzhan Akyenerlə təfərrüatları danışdıq.
Ukraynanın qərarının arxasında nə dayanır?
Oğuzhan Akyener deyir ki, Ukraynanın bu kritik qərarı qəbul etməsinin arxasında həm siyasi, həm də texniki səbəblər var.
“2019-cu ildə imzalanmış 5 illik müqavilənin müddəti bitdikdən sonra ABŞ-ın təsiri və Rusiya ilə siyasi gərginlik səbəbindən Ukrayna bu müqaviləni yeniləmədi”, o deyir və əlavə edir:
“Bu vəziyyət həm Rusiyanın, həm də Avropanın uzun müddətdir gözlədiyi bir inkişaf kimi qeydə alınıb. Digər tərəfdən, Ukraynanın köhnə boru kəmərlərinin texniki cəhətdən uyğunsuzluğu və bu xətlərin yüksək texniki xidmət xərcləri qərara təsir edən mühüm amillərdəndir”.
Ukrayna boru kəmərlərinin sıradan çıxması ilə Türk axını Avropaya qaz nəqli üçün kritik marşruta çevrilib. Akyener qazı Türkiyə üzərindən Avropaya daşıyan bu kəmərin iki ana xəttdən ibarət olduğunu və ümumi tutumunun 15,75 milyard kubmetr olduğunu deyir. Akyenerin sözlərinə görə, gələcəkdə bu imkan iki dəfə artırıla bilər.
Akyener Ukraynanın qərarının gözlənilən vəziyyət olduğunu və Rusiyanın bu məsələyə əvvəlcədən hazır olduğunu da bildirir. Akyener bildirir ki, “Türk axını”nın hazırkı tutumunun artırılması Avropanın qaz ehtiyacını ödəmək üçün çox mühüm addımdır. O, həmçinin vurğulayır ki, boru kəməri qazı LNG-dən daha qənaətcil və dayanıqlı variantdır. LNG qısamüddətli həlldir”.
Avropa LNG idxalını artırsa da, bu, logistika məhdudiyyətlərinə görə qısamüddətli həll yolu təklif edir. Akyener həmçinin Afrika və Norveç kimi alternativ mənbələrdən qaz təchizatının məhdudlaşdırılacağına diqqət çəkir.
Ukraynanın qərarına cavab olaraq Avropanın hazırlıqlarına qaz çənlərinin dolu saxlanılması, LNG tədarükünün həcminin artırılması və qaz istehlakının azaldılması daxildir. Akyener, Avropanın qaz çənlərinin yüzdə 70-dən çox doluluq nisbətində saxlanmasının enerji təchizatında əhəmiyyətli bir addım olduğunu və LNG tədarükünün artırılmasının enerji böhranına qarşı bir tədbir olduğunu qeyd edir.
Akyener, sənaye obyektlərində təbii qaz istehlakının azaldılmasının və əlaqədar qaydaların enerjiyə qənaət üçün kritik əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayır.
“Boru kəməri daha qənaətcil və davamlıdır”
Avropanın enerji ehtiyacını LNG-dən qarşılamaq üçün atdığı addımları qiymətləndirən Akyener, LNG infrastrukturunun hər ölkədə fərqli səviyyələrdə olduğunu da bildirir.
O, Moldova kimi infrastrukturu zəif olan ölkələrin LNG-yə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkdiyini, lakin Rumıniya, Macarıstan və Avstriya kimi daha əlverişli ölkələrin bu baxımdan daha yaxşı vəziyyətdə olduğunu bildirir. Bununla belə, o vurğulayır ki, LNG tədarükünə hava şəraiti təsir edə bilər və bu, qaz qiymətlərində dalğalanmalara səbəb ola bilər. Bu səbəbdən Akyener boru kəməri qazının daha qənaətcil və davamlı bir variant kimi önə çıxdığını söyləyir.Türkiyə təbii qaz strategiyasında əsas oyunçudur”.
“Türkiyə təbii qaz strategiyasında əsas oyunçu kimi yüksəlir”, – Akyener deyir. O deyir ki, “Türk axını”nın potensialının artırılması və Türkiyənin Azərbaycan, Türkmənistan və Qazaxıstan kimi regional təchizatçılarla əməkdaşlığı Avropanın enerji təhlükəsizliyi üçün kritik həllər təklif edir.
Enerji üzrə ekspert Oğuzhan Akyenerin qeyd etdiyi kimi, Türkiyənin bu prosesdəki strateji mövqeyi həm özünün enerji təhlükəsizliyi, həm də Avropanın gələcək enerji ehtiyaclarının ödənilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Mənbə: TrtHaber