Bugun.tv xəbər verir ki, astronomlar ana ulduzdan gələn radiasiya nəticəsində tamamilə məhv olmaq üzrə olan köhnə protoplanet diski aşkar ediblər. Araşdırmanın nəticələri “The Astronomical Journal”da dərc olunub.
Dairəvi ulduz diskləri haqqında müasir fikirlərə görə, planetlərin və digər göy cisimlərinin əmələ gəldiyi material zaman keçdikcə tükənir. Ulduzun üzərinə düşür və ya fotobuxarlanma yolu ilə dağılır. Sonuncu halda, işıq radiasiyası ulduzdan müəyyən bir məsafədən başlayaraq materialın diskdən axmasına səbəb olur. Burada istilik enerjisi cazibə cazibəsini aradan qaldırmaq üçün kifayət qədər böyük olur. Ulduzda materialın yığılma sürəti fotobuxarlanma sürətindən aşağı düşdükdə diskdə içəridən xaricə böyüyən bir çuxur böyüməyə başlayır.
Bununla belə, protoplanetar disklərdə termal küləklərin müşahidə edildiyi bir neçə halda alimlər onların xüsusi olaraq radiasiyadan yarandığını sübut edə bilməyiblər. Yeni müşahidələr James Webb Kosmik Teleskopunun göyərtəsində MIRI infraqırmızı alətindən istifadə etməklə aparılıb. Yerdən 335 işıq ili uzaqlıqda yerləşən T Cha ulduzunun protoplanetar diskini hədəf alıb.
T Cha diski Yerin demək olar ki, kənarında yerləşməsi və ana ulduzdan 1 ilə 30 astronomik vahid məsafədə uzanan böyük bir boşluğa malik olması ilə xarakterizə olunub. Ehtimal olunur ki, bu boşluğun içərisində namizəd ekzoplanet yerləşib. Bundan əlavə, bu diskdə bir qədər mavi sürüşmə olan, yəni müşahidəçiyə doğru neonun axması olan ionlaşmış neonun spektral xətti əvvəllər müəyyən edilib.
Yeni spektroskopik müşahidələr ionlaşmış qazlardan olan arqon və neondan dörd spektroskopik xətt aşkar etdi ki, bunlardan biri ilk dəfə protoplanetar diskdə aşkar edilib. Alimlər arqon və neon atomlarını ionlaşdırmaq üçün lazım olan ulduzdan gələn radiasiya axınını təxmin etdilər. Arqonun çox güman ki, həddindən artıq ultrabənövşəyi şüalanma ilə ionlaşdığını, neonun isə rentgen şüalarından təsirləndiyini aşkarlanıb. Beləliklə, disk materialı qazı səpələyən yüksək enerjili fotonlara məruz qalır, hər il səpələnmiş kütlə Ayın kütləsinə bərabərdir.
Müşahidələr göstərir ki, T Cha diski təkamülünün son mərhələsindədir. İnsanın ömrü ilə müqayisə oluna biləcək çox qısa müddət ərzində bütün disk materialı dağılacaq.
Müxbir Qaytən Qasımzadə
Mənbə lenta.ru