İnsanlar inadla israr edirlər ki, başqalarını qiymətləndirərkən – istər şəxsi, istərsə də peşəkar sferada – əsas əhəmiyyət sosial keyfiyyətlərə və həyati enerjiyə verilir, amma əslində belə deyil.
Polşa alimlərinin yeni araşdırması bu cür iddiaların səmimiliyinə şübhə yaradır. Eksperiment Polşada aparılıb və əksəriyyəti 30 yaşdan aşağı olan və həmkarlarının işə götürülməsində və qiymətləndirilməsində iştirak da daxil olmaqla peşəkar təcrübəyə malik olan 471 iştirakçını əhatə edib. Nəticələr göstərdi ki, iştirakçılar razılıq, empatiya və ünsiyyətcilliyin fiziki cəlbedicilikdən daha vacib olduğunu iddia etsələr də, əslində vəziyyət daha mürəkkəb ola bilər.
Araşdırma sosioloq Ketrin Hakimin təklif etdiyi “erotik kapital” konsepsiyasına əsaslanıb. Bu termin insanın cəlbediciliyini formalaşdıran beş komponenti birləşdirir. Bunlara aşağıdakılar daxildir: fiziki gözəllik, sosial cəlbedicilik, cinsi cəlbedicilik, canlılıq və özünü təqdimetmə.
Bu komponentlərin hər biri yalnız vizual deyil, həm də davranış aspektlərini əhatə edir: üz simmetriyası və baxımdan tutmuş söhbəti davam etdirmək bacarığına, nikbinlik və özünə inam nümayiş etdirməyə, eləcə də təsir aləti kimi geyim və üslubdan istifadəyə qədər. İştirakçılardan üç vəziyyətdə hansı keyfiyyətlərin ilk təəssüratlara daha çox təsir etdiyini qiymətləndirmələri istənilib: şəxsi mühitdə kimsə ilə görüşərkən, iş müsahibəsində və artıq iş münasibəti olan həmkarını qiymətləndirərkən. Bütün hallarda respondentlər sosial cəlbediciliyi və canlılığı, yəni mehribanlığı, empatiyanı, yumor hissini və canlılığı ən vacib hesab ediblər. Fiziki gözəllik və seksuallıq, əksinə, xüsusilə peşəkar mühitdə daha az əhəmiyyətli görünürdü.
Alimlər aldıqları cavabların düzgünlüyünü şübhə altına aldılar: onlar faktiki davranış münasibətlərini deyil, sosial gözləntiləri əks etdirdilər. Göründüyü kimi, iştirakçılar şüurlu və ya şüursuz şəkildə cavablarını sosial məqbulluq istiqamətində “düzəldiblər” – məsələn, qərəzli görünməmək üçün fiziki cəlbediciliyin əhəmiyyətini azaltdılar. Bu, xüsusilə məşğulluq kontekstində nəzərə çarpırdı – cəmiyyətdə ümumiyyətlə qəbul edilir ki, karyera qərarları yalnız işgüzar keyfiyyətlər əsasında verilməlidir və heç bir halda potensial işçinin xarici görünüşündən asılı olmamalıdır.
Bundan əlavə, əvvəlki empirik tədqiqatlar dəfələrlə göstərmişdir ki, cəlbedicilik həqiqətən də karyera nəticələrinə, o cümlədən gəlir səviyyəsinə və uğurlu məşğulluq şanslarına təsir göstərir. Bu, insanların dedikləri ilə əslində necə davrandıqları arasında uçurum olduğunu göstərir. Cins və yaş fərqləri xüsusilə maraqlıdır: kişilər orta hesabla cinsi cəlbediciliyə daha çox əhəmiyyət verirdilər (və bu barədə daha dürüst idilər), qadınlar isə özlərini təqdim etmək üçün istiliyin, enerjinin və xarici görünüşün əhəmiyyətini daha çox qeyd edirdilər. Gənc iştirakçılar cinsəlliyin vacibliyini, yaşlı respondentlər isə canlılığı və özlərini təqdim etmək bacarığını daha çox vurğulayırdılar.Tədqiqat qərəzlərin mövcudluğu və digər insanlar haqqında fikirlərin formalaşmasında xarici görünüşün rolu ilə bağlı mühüm suallar qaldırdı. İnsanlar sorğu vərəqlərində xarici görünüşün heç bir rol oynamadığını iddia etsələr də, əslində bu, xüsusilə rəqabət şəraitində qərarların qəbuluna əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər. Müəlliflər bu istiqamətdə işi davam etdirməyi və işə qəbulun və kadrların qiymətləndirilməsinin real hallarının təhlilini aparmağı, həmçinin şüurlu və şüursuz münasibətlər arasındakı fərqləri qiymətləndirməyi planlaşdırırlar. Bu, “erotik kapitalın” karyeraya və şəxsiyyətlərarası münasibətlərə necə təsir etdiyini və qərəzliliyin təsirini azaltmaq üçün nə edilə biləcəyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək.
Mənbə: mail.ru