Yağış yağanda damcılarla birlikdə yerə triftorasetik turşu düşür – təbiətin məhv edə bilmədiyi kimya sənayesinin məhsulu. Dünyadakı elm adamları onun konsentrasiyasının artmasını qeyd edirlər, lakin bunun insanlar və ekosistemlər üçün nə qədər təhlükəli olduğu barədə razılığa gələ bilmirlər.
“Nature” jurnalında dərc olunan araşdırmaya görə, elm adamları bitkilərdə, buzlaqlarda, yeraltı sularda, hətta qida və içkilərdə trifloroasetik turşu (TFA) aşkar ediblər. Bu maddə xalq arasında “əbədi kimyəvi maddələr” ləqəbli çirkləndiricilər sinfinə aiddir. Lakin bu turşu insan toxumalarında yığılmır, sidiklə ifraz olunur ki, bu da bəzi mütəxəssislərin onu daha az təhlükəli hesab etməsinə səbəb olur.
TFA-nın əsas mənbələri soyuducularda, kondisionerlərdə, izolyasiyada və dərmanlarda istifadə olunan flüorlu qazlardır. Bu qazlar atmosferdə tədricən parçalanaraq bu turşu əmələ gətirir və yağışla birlikdə torpağa və suya daxil olur. Təbiət onun öhdəsindən gələ bilmir.
Çirkləndiricinin insan sağlamlığına təsiri hələ kifayət qədər öyrənilməmişdir. Heyvanlar üzərində aparılan təcrübələr göstərmişdir ki, maddənin yalnız çox yüksək dozaları inkişaf pozğunluqlarına səbəb olur. Lakin su və qida ilə daimi turşu qəbulu ilə toplana bilən kiçik dozaların təsiri qeyri-müəyyən olaraq qalır.
Bəzi tədqiqatlar göstərdi ki, maddə siçanların qanında lipidlərin səviyyəsini azaldaraq, metabolik proseslərə müdaxilə edə bilər. O da məlumdur ki, turşu rütubətlə birlikdə buxarlanmadan bitkilərdə saxlanılır və torpaqda üzvi maddələrin parçalanmasına təsir göstərə bilər.
İndiyə qədər beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) onu aşağı riskli maddə hesab edir. Bununla belə, Almaniyada iki federal qurum artıq turşunun reproduktiv funksiya üçün zəhərli olduğunun tanınmasını təklif edib. Avropa İttifaqı TFA-nın qadağan olunmuş maddələr siyahısına əlavə edilməsini müzakirə edir ki, bu da bir sıra soyuducu və pestisidlərin istifadəsinin qadağan edilməsinə səbəb ola bilər.
Alimlər bir məsələdə həmfikirdirlər: turşu haqqında kifayət qədər məlumat yoxdur. Onun haradan gəldiyini, canlı orqanizmlərə necə təsir etdiyini və uzunmüddətli perspektivdə hansı nəticələrə səbəb ola biləcəyini daha yaxşı başa düşməliyik. Hələlik kimyəvi maddə təbii təmizlənmə mexanizmlərindən kənarda qalaraq təbiətdə yığılmağa davam edir.
Daha əvvəl “Science Mail” xəbər vermişdi ki, Rusiyada çayların çirklənməsi ilbizlərdən istifadə edilərək öyrənilir.
Mənbə: mail.ru