Alimlər Yerin fırlanma sürətinin gözlənilmədən artdığını və tarixdə ən qısa günün cəmi bir neçə həftə ərzində baş verə biləcəyini açıqlayıblar.
London Universitetinin astrofiziki Qrem Consun sözlərinə görə, bu yay üç ayrı tarixdə Yerin fırlanması normaldan daha sürətli olacaq: 9 iyul, 22 iyul və 5 avqust. Bu tarixlərdəki vaxt müvafiq olaraq 1,30, 1,38 və 1,51 millisaniyə qısala bilər.
Bu fərq millisaniyələrlə ölçülsə də, ekspertlər bunun peyk sistemlərindən tutmuş GPS dəqiqliyinə və hətta vaxtın ölçülməsinə qədər bir çox sistemlərə təsir edə biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər.
Rusiyada Moskva Dövlət Universitetinin alimi Leonid Zotov elm dünyasındakı təəccübünü “Heç kim belə bir şey gözləmirdi. Bu sürətlənmənin səbəbi hələ açıqlanmayıb” deyərək bildirib.
2020-ci ildən bəri rekordlar qırılır
Normalda Yer bir tam fırlanmasını 24 saata, yəni düz 86.400 saniyəyə tamamlayır. Lakin bu dövr təbii fəlakətlər, okean axınları və atmosfer aktivliyi kimi müxtəlif amillərə görə millisaniyə səviyyəsində dəyişə bilər. Yerin fırlanma sürətindəki bu dəyişiklikləri atom saatlarından istifadə edərək dəqiq ölçən alimlər müəyyən ediblər ki, Yer 2020-ci ildən bəri hər zamankindən daha sürətli fırlanır. Mütəxəssislər 2020-ci il iyulun 19-da günün 1,47 millisaniyə, 9 iyul 2021-ci ildə isə eyni miqdarda 1,47 millisaniyə qısaldığını qeyd ediblər. 30, 2022. Mütəxəssislər 2023-cü ildə də cüzi bir yavaşlama yaşandığını bildirdi.
Bununla belə, 2024-cü il rekordlar bir-birinin ardınca qırıldığı ən qısa günlərlə tarixə düşdü. Əslində, 2024-cü il iyulun 5-i Yer kürəsinin fırlanmasının 1,66 millisaniyə tez tamamlandığı ən qısa gün kimi tarixə düşdü.
Bu cür dəyişikliklərin astronomik məlumatlarla məhdudlaşmadığını izah edən ekspertlər GPS sistemləri, mobil telefon şəbəkələri və maliyyə əməliyyatları kimi sistemlərin millisaniyəlik dəqiqliklə işlədiyi üçün bu kiçik dəyişikliklərin belə ciddi problemlərə səbəb ola biləcəyini izah ediblər.
Koordinasiya edilmiş Universal Saat (UTC) hazırda bütün dünyada vaxtı müəyyən etmək üçün istifadə olunur. Yerin fırlanması yavaşladıqda, zaman zaman bir “sıçrayış saniyəsi” əlavə olunur. Bununla belə, ekspertlər bildirirlər ki, Yer kürəsi bu sürətlə sürətlənməyə davam edərsə, ilk dəfə olaraq “mənfi sıçrayış saniyəsi”nin əlavə edilməsi gündəmə gələ bilər.
Alimlər hələ də Yerin niyə sürətləndiyini tam izah edə bilmirlər. Ayın orbiti, Yerin nüvəsi, okean cərəyanları və külək sistemləri kimi bir çox amillər müzakirə edilmişdir. Ancaq hazırkı atmosfer və okean modelləri bu sürətlənməni izah etmək üçün kifayət deyil.
Zotov, “Gec və ya tez, Yer yenidən yavaşlayacaq. Ancaq hələlik, dayanmadan fırlanmağa davam edir”.
Mənbə: HurriYet