Üç ABŞ tədqiqatçısı Yerin öz maqnit sahəsi daxilində hərəkətindən elektrik enerjisi əldə etməyin mümkün olduğuna dair nəzəri proqnozları uğurla sınaqdan keçirdiklərini açıqlayıb. Alimlər planetimizin təbii ritmləri və proseslərindən təmiz enerji əldə etməyə imkan verən yeni metodun qapısını açıblar. Yaranan gərginliyin kifayət qədər aşağı olmasına baxmayaraq, bu kəşf daimi hərəkət, günəş, külək və geotermal enerji istehsalı ilə yanaşı, planetin dinamikasından elektrik enerjisi çıxarmaq üçün yeni bir üsul təklif edə bilər.
2016-cı ildə Prinston Universitetindən astrofizik Kristofer Çiba və NASA-nın Reaktiv Hərəkət Laboratoriyasından (JPL) planetoloq Kevin Hand bu cür enerji istehsalının qeyri-mümkün olduğuna dair əvvəlki sübutları şübhə altına alıblar.
Tədqiqatçılar müəyyən keçirici materialın forması və xassələri təmin olunarsa, bu ideyanın işləyə biləcəyinə dair empirik sübutlar əldə ediblər.
Enerji silindri Tədqiqat qrupu elektrik enerjisi istehsal etmək üçün xüsusi hazırlanmış silindrdən istifadə edib. “Bu kiçik miqyaslı displey sistemi proqnozlaşdırıldığı kimi aşağı səviyyədə olsa da, davamlı sabit cərəyan gərginliyi və cərəyanı yaradır”, – deyə alimlər yazıblar.
20-ci əsrin əvvəllərində amerikalı fizik Samuel Barnett maqnit sahəsinin hərəkətdə olan elektromaqnitlə müqayisədə fırlanmaması ilə bağlı mübahisələrə aydınlıq gətirib.
Nəzəri olaraq, maqnit sahəsi ilə maqnit arasındakı sürət fərqinə görə bir gərginlik yaranmalıdır. Lakin bəzi elmi dəlillər, o cümlədən 2016-cı ildə Chyba and Hand-in məqaləsi bunun qeyri-mümkün olduğunu göstərib. Çünki Yerin maqnit sahəsi ilə dəf edilən elektronların tez bir zamanda yenidən düzülərək yük fərqini ləğv edəcəyi düşünülürdü.
Lakin bu fərziyyələri şübhə altına alan elm adamları, Spectral Sensor Solutions şirkətindən Thomas Chyba ilə birlikdə müəyyən şərtlər altında fərqli bir nəticə əldə edilə biləcəyini proqnozlaşdırıblar.
Təcrübə necə aparılB?
Maqnit sahələrini daha az məhdudlaşdırmaq üçün tədqiqatçılar maqnit diffuziyasına şərait yaradan manqan-sink ferritdən hazırlanmış 30,9 santimetr uzunluğunda içi boş silindrdən istifadə ediblər.
Fotoelektrik müdaxiləni minimuma endirmək üçün silindr tamamilə qaranlıq və pəncərəsiz bir laboratoriyaya yerləşdirildi. Eksperimental qurğu Yerin fırlanmasına və maqnit sahəsinə perpendikulyar yerləşdirilib.
Bütün ölçmələr başa çatdıqdan sonra 18 mikrovolt gərginliyin qaldığı müəyyən edilib. Müxtəlif silindrlərdən istifadə edildikdə və ya eyni silindrin bucağı dəyişdirildikdə bu gərginliyin yoxa çıxması yaranan elektrik yükünün Yerin fırlanması ilə bağlı ola biləcəyini göstərib.
Tədqiqatın ikinci mərhələsində təcrübə laboratoriya əvəzinə yaşayış binasında təkrarlanıb və oxşar nəticələr əldə edilib.
Yeni enerji mənbəyi?
Bu kəşf elm aləmində həyəcan yaratsa da, tədqiqatçılar hələlik ehtiyatlı davranırlar.
Təcrübə qurğusunun kifayət qədər spesifik olduğu və istehsal olunan elektrik enerjisinin miqdarının son dərəcə kiçik olduğu vurğulanır.
“Həm 2016, həm də 2025-ci illərdə aparılan tədqiqatlar bu prosesin necə genişləndirilə biləcəyini müzakirə edir, lakin bunun mümkün olub-olmadığı hələ sübut olunmayıb” dedi Kristofer Çiba.
“İlk növbədə müstəqil tədqiqat qrupu sistemimizi oxşar şəkildə quraraq nəticələrimizi təsdiq və ya təkzib etməlidir”, – deyə alim bildirib.
Mənbə: Araşdırmanın nəticələri Physical Review Research jurnalında dərc olunub.