Abşeron ərazisi, tarixçilərin fikrincə, bəşəriyyətin beşiklərindən biridir. Burada hər yerdə qədim sivilizasiyaların izlərinə rast gəlinir, onların bir çoxu hələ də sirlərlə doludur.
Məsələn, Tunc dövrünə aid qədim kurqanlar. Onlar Abşeronun demək olar ki, bütün ərazisində tapılıb, lakin əsasən yarımadanın şimal və şimal-şərqində cəmləşib. Məsələn, Türkanı kəndi və Dübəndi stansiyası yaxınlığındakı bəzi kurqanlar nisbətən yaxşı öyrənilib.
XXI əsrin əvvəllərində. tarixçilər və həvəskar arxeoloq Abbas İslamov Türkana yaxınlığında çoxlu alçaq təpələr aşkar etmişlər. Onlardan birində torpağın içindən iri daş blokları peyda oldu. Məhz bu yerdə qazıntılara başlamaq qərara alındı və 2004-cü ilin sentyabrında peşəkar arxeoloq, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının əməkdaşı İdris Əliyevin rəhbərliyi ilə bir qrup həvəskar işə başladı.
Təpənin mərkəzində aparılan qazıntılar nəticəsində uzunluğu təqribən 2 m olan iki böyük blok aşkar edilib. Onların antropomorfik forması olub. Fiqurlardan birinin yuxarı hissəsində baş və sinə aydın görünür. Daşların səthinə çentiklər vurulur. Qərbə istiqamətlənmiş fiqurların hər birinin başında şaquli daş qoyulub. Sonrakı işlər zamanı kurqanın cənub kənarı yaxınlığında keramika qabın qalıqları aşkar edilmişdir. İdris Əliyev keramika məmulatlarının Maykop mədəniyyətinə aid olduğuna və tunc dövrünə aid olduğuna inanırdı.
Fiqurların ətrafındakı torpaq qatını təmizlədikdən sonra bir kromlex üzə çıxdı – 9 m diametrli, yonulmuş və möhkəm bərkidilmiş daşlarla örtülmüş ideal dairə. Daha sonra bu dairənin cənub kənarında başqa bir bitişik kromlex aşkar edilmişdir. Bu daş dairənin diametri təxminən 4 m-dir.
Təpənin böyük hissəsi qazılanda aydın göründü ki, səkkiz rəqəmi şəklində iki daş kromlex düzülüb. Böyük dairənin içərisində başqa biri salınıb, onun mərkəzində iki antropomorf blok var. İlkin hesablamaya görə, dizayn Maykop kurqanlarına bənzəyir və eramızdan əvvəl III-II minilliklərə aiddir.
Bu yer daş karxanası ərazisində yerləşirdi. Ona görə də qazıntılardan sonra tapıntılar Qala kəndindəki arxeologiya muzeyinin ərazisinə köçürülüb.
Bu kurqan bu ərazidə yeganə deyildi – antropomorfik fiqurlarla oxşar dəfnlər hələ 70-ci illərdə burada tapılıb. XX əsr, bu günə qədər qalmasa da, daş karxanasının inkişafı zamanı məhv edilib.
2003-cü ildə Abbas İslamov Türkani kəndi yaxınlığındakı ərazidə fərqli tipli kurqan aşkar etmiş, o, qismən təmizlənmiş və tədqiq edilmişdir. Bu, mərkəzində daş kamera olan daş dairə idi. Kamera ilə dairə arasındakı boşluq daş daşı ilə doldurulur. 1,2 m x 0,8 m ölçülü mərkəzi kamera boş idi. Çox güman ki, o, daha əvvəl talan edilib, bu, tamamilə başa düşüləndir – axır ki, kurqan təxminən 5 min il əvvəl tikilib.
Tədqiqatçı Faiq Nəsibov Şotlandiyada ölkənin şimal-şərqindəki liman şəhəri olan İnverness yaxınlığında yerləşən oxşar qədim kurqanın fotosunu aşkar edib. Abşeron və Şotlandiya kurqanlarını müqayisə etsək, aydın olar ki, onların ölçüləri və icra texnikası demək olar ki, eynidir.
Üstəlik, sözd. fincan işarələri Qobustandakı kimi üfüqi süxurlarda yuvarlaq kiçik dəliklərdir. Dairə şəklində yerləşən bu kubok işarələrinin və kromlex kurqanlarının olması bizə ümid etmək imkanı verir ki, bunlar ümumi qədim mədəniyyətin təcrid olunmuş izləri deyil.
Şotlandiyanın qədim kelt adının Albaniya, Şotlandiyanın dağlıq adalarının ən böyüyünün isə “Arran” adlandırılması coğrafi baxımdan belə iki uzaq mədəniyyətin şübhəsiz oxşarlığından xəbər verir. Görünür, burada məskunlaşan insanlar arranlı olublar və ona görə də yeni vətənlərini “Arran” adlandırıblar. Ziyarətgahı isə azərbaycancadan “vətən” kimi tərcümə olunub.
Böyük norveçli arxeoloq, tarixçi, antropoloq, səyyah Tor Heyerdal hazırda Azərbaycana aid ərazilərdən Şimali Avropaya xalqların miqrasiyasından danışıb. O, xüsusən Qobustanda və İsveç dağlarında daşlar üzərində çəkilmiş rəsmləri müqayisə edərək, həmçinin Norveç dastanı “Asa Odin”in məzmununu nəzərə alaraq müəyyən etmişdir ki, qədim zamanlarda norveçlilər Odinin başçılığı ilə Qafqaz dağlarının cənubunda və Qara dənizin şərqində yerləşən Azər ölkəsindən Skandinaviyaya köçüblər.
Ölkənin adının “Nor Way” (“Şimal Yolu”) olması təsadüfi deyil. Bu insanlar bütün Şimali Avropada məskunlaşan vikinqlərdir. Aydındır ki, vikinqlərin Azərbaycan ərazisində məskunlaşan xalqlarla əlaqələrinin, ümumi mədəniyyətin yayılması yollarının öyrənilməsi daha geniş və hərtərəfli araşdırma tələb edir.
80-ci illərin sonunda. 20-ci əsr Dübəndi stansiyasının yaxınlığında daha bir qrup daş və daş-qum kurqanları aşkarlanıb. Onlar da tədqiq edilmiş və eramızdan əvvəl III-II minilliklərə aid edilib. Bu kurqanlar Azərbaycanın arxeoloji abidələri siyahısına daxildir.
Dübəndi dəmir yolu stansiyasından 800 m şimal-şərqdə aşkar edilmiş bu kurqanlardan biri 1987-ci ildə tədqiq edilib. Daş-qumlu bəndin təməlində diametri 10,5 m olan diskli platforma yerləşir. Kromlex plitələri iki sıra daş plitələrdən tikilib, mərkəzdə dörd kütləvi plitədən ibarət qəbir kamerası var idi. Aparılan qazıntılar nəticəsində buradan keramika qablar, muncuq şəklində müxtəlif bəzək əşyaları və s. Aparılmış kurqan eramızdan əvvəl II minilliyin əvvəllərinə aiddir.
Digər kurqan 1988-ci ildə tədqiq edilmişdir. O, bir neçə cərgədə daş plitələrdən düzülmüş, mərkəzdə bir qəbir olan kromlexdir. Kurqandan Maykop mədəniyyəti abidələri üçün səciyyəvi olan keramika və tunc aşkar edilib.
Digər bir kurqan səkkiz fiqur şəklində daş plitələrdən düzülmüş, diametri 5 m olan iki dairə şəklində olan qoşa qəbir idi. Hər dairənin mərkəzində bir dəfn var idi.
Onlardan çox uzaqda, açıq-aydın kromlexlər üçün daş minalanmış qədim bir karxananın qalıqları aşkar edildi. Bunun üçün qayalı torpağa takozlar vuruldu, onların köməyi ilə nisbətən düz daşlar qırıldı. Sonra bu daşlar müəyyən emaldan sonra tikintidə istifadə edilib. Belə yerüstü karxanalar həm kurqanların bilavasitə yaxınlığında, həm də onlardan bir neçə yüz metr aralıda tapılıb. 
