İnnovativ analitik üsullar sayəsində yeni tədqiqat təkcə Ayın mənşəyi ilə bağlı çoxdankı suala cavab vermir, həm də planetimizdə suyun əmələ gəlməsi ilə bağlı fikirlərə yenidən baxmağı təklif edir.
Göttingen Universiteti və Maks Plank Günəş Sistemi İnstitutunun mütəxəssisləri Ayın mənşəyinin, eləcə də planetimizdə suyun görünməsinin öyrənilməsində mühüm addım atıblar. Onların nəticələri Yerin yeganə təbii peykinin hipotetik Theia protoplanetinin minimal töhfəsi ilə planetimizdəki maddədən əmələ gəldiyi fərziyyəsini dəstəkləyir. Bundan əlavə, tədqiqat göstərir ki, su Yerdə sonrakı kosmik toqquşmalar nəticəsində deyil, inkişafının ilkin mərhələsində peyda ola bilərdi.
Dominant nəzəriyyəyə görə, Ay Yerlə Theia protoplanetinin fəlakətli toqquşması nəticəsində yaranıb. Bununla belə, yeni ölçülər bu fərziyyəni yenidən nəzərdən keçirmək üçün əsas verir. Alimlər qrupu innovativ lazer flüorlaşdırma üsulundan istifadə edərək Ay süxurlarının nümunələrində, eləcə də Yerdən gələn minerallarda müəyyən edilmiş oksigen izotoplarını təhlil ediblər. Bu üsul lazerin köməyi ilə oksigeni süxurlardan ayırmağa imkan verir ki, bu da analizi daha dəqiq edir.
Əsas kəşf Yerdən və Aydan alınan nümunələrdə oksigen-17 (17O) izotopları arasında əhəmiyyətli oxşarlıq olub. Bu fakt uzun müddətdir kosmokimya sahəsində mütəxəssislər arasında suallar doğurmuş və hətta “izotop böhranı” termininin yaranmasına səbəb olmuşdur. Tədqiqatın rəhbəri Andreas Pak bu oxşarlığı mümkün ssenari ilə izah edir: “Əgər Theia səma cisimləri ilə bir sıra toqquşmalar nəticəsində qayalı mantiyasını itirsəydi və Yerə nəhəng metal nüvə kimi düşsəydi, onun maddəsi Yerin nüvəsi ilə qarışa bilərdi. Ay, bu halda, Yerin mantiyasından atılan materialdan göründü.”Bu məlumatlar həm də suyun yer üzündə yaranma tarixinə işıq salır. Əvvəllər suyun Ayın meydana gəlməsindən sonra meteoritlərlə bir çox toqquşması nəticəsində meydana gəldiyi güman edilirdi – sözdə “Gecikmiş Kaplama Hadisəsi”. Yer Aydan daha tez-tez belə təsirlərə məruz qaldığından, onların izotop tərkibi arasında nəzərəçarpacaq fərqlər yaranmalı idi. Ancaq yeni ölçülər bunu təsdiqləmir.
Tədqiqat müəllifi Maike Fischer deyir: “Bizim məlumatlarımız gec okkultasiyanın mümkün mənbəyi kimi bir çox meteorit növlərini istisna edir”. Əldə edilən nəticələr enstatit xondrit sinfinə aid meteoritlərin hipotezi ilə xüsusilə yaxşı uyğunlaşır. Bu meteoritlər izotop tərkibinə görə Yerə bənzəyir və onun ehtiyatlarının yeganə mənbəyi olmaq üçün kifayət qədər suya malikdirlər.
Mənbə: mail.ru