İstanbulun simvollarından olan Ayasofya Məscidinin gün doğuşunun sökülməsi və möhkəmləndirilməsi işlərinə başlanılıb. 1486-cı il tarixi ilə uğurlu sivilizasiya tarixinin incilərindən sayılan bu tarixi məscid gələcək nəsillərə qorunub saxlanılması üçün geniş layihə ilə yenidən dirçəldilir.
Türkiyənin mineral irsinin qorunması üçün son illərdə həyata keçirdiyi saysız-hesabsız arxeoloji və barpa layihələrində Ayasofya xüsusi yer tutur. Son üç ildə davam edən bərpa prosesi çərçivəsində bir çox addımlar atılıb. İndi əsas diqqət Ayasofya tacının mərkəzinə yönəlib.
Davam edən işlər günbəgün zəlzələlərə qarşı davamlı olmaq məqsədi daşıyır. Maraqlıdır ki, bu zaman abidənin daxili mozaika örtüyünün zədələnməməsi üçün bütün müdaxilələr yalnız kənardan həyata keçiriləcək. Gündüz parçanın üzlükləri çıxarılacaq, zədələnmişləri sağalacaq, digərləri isə yenilənəcək.
Proses zamanı gün ərzində mövsümi hava şəraitindən qorunmaq üçün xüsusi plastik konstruksiyaya və yüksək keyfiyyətli örtüyə birləşdiriləcək. Eyni zamanda binanın daxilindəki qədim mozaikaların qorunub saxlanması da nəzərə alınıb. Bu məqsədlə məscidin içərisində dörd sütun əsasında 43,5 metr uzunluğunda platformada quraşdırılacaq. Bu müəssisə həm bərpa işlərinin təhlükəsizliyini təmin edəcək, həm də insanların ibadətlərini davam etdirməsinə şərait yaradacaq.
Ayasofyanın tikinti prosesi çərçivəsində kompleksin şərq tərəfində diametri 41 metr, eni isə 60 metr olan xüsusi qüllə kranının inşası planlaşdırılır. Bu kran Ayasofya üçün xüsusi olaraq hazırlanmışdır və binadan uyğun bir məsafədə, heç bir risk olmadan hərəkət və əməliyyatlara imkan verir. Bu mühüm texniki yenilik dağınıqlıq və təmizlik işlərinin operativ və risksiz başa çatdırılmasında böyük rol oynayacaq. Gün ərzində mozaika və minarələrdə işlər başa çatdıqdan sonra platforma və kül kranı sökülərək müvəqqəti üzlük vurulacaq.
Plan bir neçə mərhələdə həyata keçirilir. İndi Osmanlı sultanları III Mehmet, II Səlim və III Muradın türbələri, İbtidai məktəb (ibtidai məktəb) və Mövakkithan (namaz vaxtlarının hesablandığı otaq) kimi tarixi yerlərdə işlər tamamlanıb. Uzun müddətdir ziyarətçilərin ixtiyarında olan qala, barpa səhnəsindən sonra qapılarını yenidən ziyarətçilərin üzünə açıb.
Ən diqqətçəkən cəhətlərdən biri də Ayasofya kompleksindəki bütün strukturların 3D formatında göstərilərək ədədi sistemə köçürülməsidir. Bu texnologiya sayəsində Ayasofyanın “rəqəmsal əkiz”i yaradılmışdır – bu, onun gələcəkdə qorunub saxlanılması və öyrənilməsi baxımından mühüm addımdır.
Ayasofya: İstanbulun Qədim İmperatorluqlarının Yıxılmış Abidəsi
İstanbulun tarixi siluetində əzəmətlə ucalan Ayasofya 1985-ci ildə YUNESKO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilmişdir. Təxminən 1500 il əvvəl xristian bazilika olaraq inşa edilən bu möhtəşəm abidə ilk dəfə “Müqəddəs Hikmət Kilsəsi” olaraq tanınıb və o zamanlar xristian dünyasının ən əhəmiyyətli tikililərindən biri olub. Dini məbəd hesab olunurdu.
İstanbulun fəthindən sonra Osmanlı Sultanı II Mehmed Ayasofyanı məscidə çevirdi. Binanın daxilindəki qırmızı mozaika və freskalar nəfis İslam ornamentləri və tikmələri ilə örtülmüşdür. Sonrakı dövrlərdə müxtəlif dövrlərdə Ayasofyanın möhtəşəm quruluşu dörd minarə ilə tamamlanıb.
Osmanlı Sultanı II Səlim Ayasofyanın qərb tərəfindəki iki minarənin uçmasını dövrün böyük memarı – Memar Sinanla əlaqələndirib. Lakin bu inkişaf təkcə minarələrlə tamamlanmadı. Ayasofyada zamanla müşahidə edilən struktur zəifliklərini nəzərə alan Sultan, Sinana binanı da təmir etdirməyi əmr edir.
Sinan bu tarixi abidəyə sadəcə minarə əlavə etməklə kifayətlənməyib, binanın dayanıqlığını artırmaq üçün əhəmiyyətli struktur möhkəmləndirmə işləri aparıb. Ayasofyanı dəstəkləyən möhkəm divarlar və digər mühəndislik tədbirləri sayəsində bu memarlıq möcüzəsi əsrlər boyu baş verən güclü zəlzələlərə tab gətirə bildi.
Bu gün Ayasofya İstanbulun qürurverici xəzinəsi, həm Bizanslıların dini irsini, həm də Osmanlıların mühəndislik dühasını özündə birləşdirən unikal sivilizasiya simvolu kimi mövcudluğunu davam etdirir.
