“Azərbaycan Milli Məclisi sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların 2026-cı il yanvarın 1-dək dayandırılmasına dair qanun layihəsini qəbul edib. Lakin bu qərarın sahibkarların inkişafına əhəmiyyətli töhfə verəcəyi şübhə doğurur. Qısamüddətli və formal tədbirlər iqtisadi mühitin köklü dəyişikliklərə uğramasına səbəb olmur və sahibkarlıq fəaliyyətinin davamlı inkişafını təmin etmir”.
Bugun.tv-xəbər verir ki, bu mövzuda məlumatı marketoloq Elxan Mərdanlı öz Facebook səhifəsində paylaşıb.
Sahibkarlıq Fəaliyyətində Yoxlamaların Dayandırılmasının Təsiri
O həmçinin qeyd edib ki, sahibkarlar üçün yoxlamaların məhdudlaşdırılması ilkin baxışda müsbət addım kimi görünsə də, bu, biznesin inkişafı üçün fundamental problemlərin həllinə xidmət etmir. Əslində, sahibkar yoxlamadan çəkinməməlidir, əgər onun fəaliyyəti qanun çərçivəsindədirsə, yoxlamalar şəffaflıq və hesabatlılıq üçün bir vasitə olmalıdır. Yoxlamaların ləğvi əvəzinə, onların effektiv idarə edilməsi, şəffaf prosedurların tətbiqi və sahibkarlara inzibati yük yaratmayan nəzarət mexanizmlərinin formalaşdırılması daha məqsədəuyğundur.
Əgər sahibkarlıq fəaliyyətinin həqiqi inkişafı hədəflənirsə, bu zaman əsas diqqət mövcud qanunvericiliyin islahatına yönəldilməlidir. Azərbaycanda sahibkarlıq mühitinin əlverişliliyini artırmaq və biznesin rəqabət qabiliyyətini gücləndirmək üçün aşağıdakı fundamental dəyişikliklər həyata keçirilməlidir:
İslahat Təklifləri
1. ƏDV-nin diferensiallaşdırılması – Mövcud vergi siyasətində əlavə dəyər vergisinin (ƏDV) diferensial yanaşma əsasında tətbiqi sahibkarlıq üçün daha əlverişli mühit yarada bilər. Kiçik və orta sahibkarlar üçün aşağı ƏDV dərəcəsi tətbiq olunmalı, sosial əhəmiyyətli mallar isə güzəştli rejimə keçməlidir.
2. ƏDV-nin azaldılması – Yüksək ƏDV dərəcəsi istehlak bazarına və sahibkarların likvidliyinə mənfi təsir göstərir. Bu verginin aşağı salınması istehlak xərclərini optimallaşdırmaqla yanaşı, sahibkarların dövriyyə vəsaitlərinin səmərəli idarə olunmasına imkan yaradar.
3. Gömrük rüsumlarının yenidən nəzərdən keçirilməsi və ya ləğvi – İdxal olunan məhsullar üzrə tətbiq edilən gömrük rüsumları bəzi sektorlar üçün ciddi maneəyə çevrilib. Bu rüsumların azaldılması və ya müəyyən sahələr üzrə tamamilə ləğv edilməsi sahibkarlıq mühitinin inkişafına töhfə verə bilər.
4. İdxal zamanı öncədən ƏDV tutulmamalıdır – Hazırkı qaydalara əsasən, sahibkarlar malları idxal edərkən öncədən ƏDV ödəməlidirlər. Bu, onların dövriyyə vəsaitlərini ciddi məhdudlaşdırır və kapitalın effektiv istifadəsinə mane olur. Əgər bu yük aradan qaldırılarsa, sahibkarların maliyyə axını daha stabil hala gələcək.
5. Sahibkarlara bank zəmanəti ilə mal idxal etməyə imkan yaradılmalıdır – İdxal prosesində sahibkarların üzləşdiyi əsas problemlərdən biri kapitalın immobilizasiyasıdır. Bank zəmanəti ilə idxal mexanizminin tətbiqi sahibkarların maliyyə resurslarından daha çevik istifadə etməsinə və biznes fəaliyyətini genişləndirməsinə şərait yaradacaq.
6. İdxal edilən malların geri qaytarılması zamanı sahibkara ödənilən gömrük rüsumları geri qaytarılmalıdır – Hal-hazırda sahibkarlar idxal etdiyi malları müxtəlif səbəblərə görə geri qaytarsa da, ödədikləri gömrük rüsumlarını geri ala bilmirlər. Bu, biznesin maliyyə itkilərini artırır və sahibkarlıq risklərini yüksəldir. İqtisadi çeviklik naminə gömrük rüsumlarının geri qaytarılması mexanizminin tətbiqi məqsədəuyğundur.
7. İcarə müqavilələrində sahibkarların hüquqları dövlət tərəfindən qorunmalıdır – Əmlak icarəsi ilə bağlı sahibkarlar tez-tez çətinliklərlə üzləşirlər. Sahibkarların hüquqlarının qorunması üçün dövlətin bu prosesə müdaxiləsi və ədalətli qaydaların tənzimlənməsi vacibdir.
Nəticə
Sahibkarlığın inkişafı üçün yoxlamaların müvəqqəti dayandırılması problemi kökündən həll etmir. Əgər həqiqətən sahibkarların inkişafı hədəflənirsə, vergi siyasəti, gömrük tənzimləmələri və biznesin hüquqi müdafiəsi kimi fundamental məsələlərə diqqət yetirilməlidir. Azərbaycan iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafı üçün yalnız inzibati yüngülləşdirmələr deyil, kompleks islahatlar həyata keçirilməlidir.
