Rapamisin (sirolimus) dərmanı bir neçə onilliklər ərzində tibbdə transplantasiyadan sonra orqan rədd edilməsinin qarşısını alan immunosupressant kimi istifadə olunur.
Son illərdə bu dərmana maraq onun ənənəvi klinik istifadəsinə görə deyil, elm adamları rapamisinin prinsipcə yeni xüsusiyyətini kəşf etdiklərinə görə əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır: qocalmanı yavaşlatmaq qabiliyyəti. Heyvanlar üzərində aparılan təcrübələr göstərdi ki, bu dərman hüceyrənin böyüməsini və bölünməsini tənzimləyən mTOR adlı hüceyrə yolunu, həmçinin hüceyrənin zədələnmiş və ya arzuolunmaz hissələrini “yeməsi” prosesi olan autofagiyanı boğur. Buna görə bəzi həkimlər qocalmanı yavaşlatmaq üçün aşağı dozada rapamisinin etiketdən kənar istifadəsini sınaqdan keçirirlər.
Bununla belə, elm adamlarının hazırda mövcud olan bütün insan klinik sınaqlarının məlumatlarını ümumiləşdirdiyi yeni bir araşdırmanın nəticələri məyusedici oldu bildirilib.
Belə ki, sağlam yetkinlərdə qocalmanı yavaşlatmaqda rapamisinin effektivliyinə dair sübutlar son dərəcə məhdud, ziddiyyətli və qətilikdən uzaq olaraq qalır.
Erkən kiçik sınaqlar rapamisinin və ya onun analoqlarının (rapaloqların) aşağı dozalarının yaşlılarda immun funksiyasını yaxşılaşdıra, peyvənd reaksiyalarını gücləndirə və “qocalmış” toxunulmazlıq əlamətlərini azalda biləcəyini təklif edib. Bununla birlikdə, bu nəticələri daha böyük tədqiqatlarda təkrarlamağa çalışarkən, təsir daha az ifadə edildi və ya ümumiyyətlə təsdiqlənmədi.
Onun əzələlərə və maddələr mübadiləsinə təsiri ilə bağlı məlumatlar eyni dərəcədə qarışıqdır. Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, dərman məşqdən sonra zülal sintezini azalda bilər ki, bu da nəzəri olaraq əzələlərin bərpasına mane olur, digərləri isə belə bir təsir tapmamışdır. Metabolik baxımdan da şəkil qeyri-müəyyəndir: kiçik bir sınaqda iştirakçılar, insulin həssaslığı və qlükoza tolerantlığı dəyişməz qalmasına baxmayaraq, qocalmanın göstəricisi hesab edilən trigliseridlərin artması və albumin səviyyəsinin azalması ilə qarşılaşdılar.
Alimlər bioloji yaş göstəricilərinə xüsusi diqqət yetirmişlər. PhenoAge modelinə əsaslanan bir analizdə, dərman qəbul edən insanların nəzarət qrupu ilə müqayisədə dörd il “cavanlaşdığı” müşahidə edildi. Bununla belə, bu, yavaşlamış qocalmanın birbaşa sübutu deyil, dolayı məlumatlara əsaslanan riyazi hesablama idi.
Uzunmüddətli nəticələr haqqında kifayət qədər məlumat da tapılmadı: elm adamları hələ də rapamisinin xərçəng və ya ürək-damar xəstəlikləri riskinə təsirini qiymətləndirə bilmirlər – bunun üçün kifayət qədər məlumat yoxdur. Üstəlik, bəzi müşahidələr dərmanın dozalarının qeyri-mütənasib olaraq yüksək olduğu və xəstələrin tamamilə fərqli sağlamlıq profilinə malik olduğu transplantasiyada istifadəsindən götürülüb.
İcmal müəllifləri vurğulayırlar ki, rapamisin gerontoloji baxımdan ən perspektivli dərmanlardan biri olaraq qalır, lakin qocalmanın qarşısının alınması üçün onun geniş tətbiqi vaxtından əvvəldir. Uzunmüddətli izləmə ilə geniş miqyaslı tədqiqatlar olmadan, bu mexanizmin insanlarda həqiqətən işlədiyini söyləmək mümkün deyil. Hələlik rapamisin sübut edilmiş “qocalmanın müalicəsi”ndən daha çox elmi ümid olaraq qalır.
Mənbə: mail.ru