Plastikə paltarımızdan tutmuş avtomobillərimizə, mobil telefonlarımızdan tutmuş su butulkalarına və yemək qablarına kimi həyatımızın hər yerində rast gəlinir. Lakin son araşdırmalar bu kiçik plastik hissəciklərin sağlamlığımıza təsiri ilə bağlı narahatlıq doğurur.
ABŞ-da aparılan araşdırmada ilk dəfə insan beynində mikroplastik aşkar edilib.
Digər elm adamları tərəfindən hələlik müstəqil şəkildə təsdiqlənməmiş bu araşdırma mediada qorxulu və həyəcanverici kimi qələmə verilir.
Mikroplastik nədir? Görmək olar?
Plastik ümumiyyətlə qırılmaz hesab olunur. Lakin plastik daha kiçik hissəciklərə parçalanır.
Təriflər müxtəlif olsa da, ümumiyyətlə mikroplastiklər beş millimetrdən kiçikdir. Bu, bəzilərinin çılpaq gözlə görünməyəcək qədər kiçik olmasına səbəb olur.
Mikroplastiklər tez-tez içməli suda və gündəlik qida məhsullarında olur. Bu o deməkdir ki, pəhrizimizdə onlara daim məruz qalırıq.
Bu geniş yayılmış və uzunmüddətli məruz qalma insan sağlamlığı üçün ciddi narahatlıq yaradır. Mikroplastiklərin sağlamlığımız üçün potensial risklərini araşdıran tədqiqatlar məhdud olsa da, onlar getdikcə artır.
Ən son araşdırma nə deyir?
Tədqiqat Nyu Meksiko ştatının Albuquerque şəhərində rutin yarılmalardan əldə edilən 51 nümunəni araşdırıb.
Qaraciyər, böyrək və beyindən nümunələr götürülüb. Mikroplastikləri öyrənmək çətindir, çünki onlar çox kiçikdir; Buna görə də tədqiqatçılar nümunələrdə mikroplastiklərin kimyəvi tərkibini təyin edən mürəkkəb cihazlardan istifadə etməyə başladılar. Bu tədqiqatda da bu üsuldan istifadə edilmişdir.
Tədqiqatçılar beyin nümunələrində qaraciyər və böyrəklərdən 30 dəfə çox mikroplastik aşkar ediblər.
Bunun beyinə qan axınının artması və ya qaraciyər və böyrəklərin xarici toksinləri və hissəcikləri daha yaxşı təmizləməsi ilə əlaqədar ola biləcəyi düşünülür.
Başqa bir ehtimal, mikroplastiklərin daha uzun müddət orada qala bilməsi, çünki beyin digər orqanlar kimi hüceyrə yenilənməsinə məruz qalmır.
Bundan əlavə, beyin nümunələrindəki plastik miqdarının 2016-cı ildən 2024-cü ilə qədər təxminən 50 faiz artdığı aşkar edilmişdir. Bu, ətraf mühitin plastik çirklənməsinin artmasının və insanların artan məruz qalmasının əksi ola bilər.
Araşdırmada aşkar edilən mikroplastiklərin əksəriyyəti dünyada ən çox istehsal edilən plastik növü olan və butulka qapaqları və plastik torbalar kimi bir çox gündəlik məhsulda istifadə edilən polietilendən ibarətdir.
Bu, insan beynində ilk dəfə mikroplastiklər tapıldığı üçün mühüm kəşfdir. Bununla belə, bu tədqiqat “preprint” olaraq nəşr edilib və hələ ki, digər müstəqil mikroplastik tədqiqatçılar tərəfindən nəzərdən keçirilməyib və ya təsdiqlənməyib.
Mikroplastiklər beyinə necə çatır?
Mikroplastiklər çox vaxt bədənə çirklənmiş qida və su vasitəsilə daxil olur.
Bu, bağırsaq mikrobiomunu poza və iltihaba səbəb ola bilər. Bu, immunitet sistemi və bağırsaq və beyin arasında mürəkkəb ikitərəfli rabitə sistemi vasitəsilə bütün bədənə təsirlər yaradır.
Bu, sağlamlıq və xəstəliyin bir çox aspektlərində rol oynayan “bağırsaq-beyin oxu” kimi tanınır.
Hava ilə tənəffüs yolu ilə də mikroplastiklərə məruz qala bilərik. Bu hissəciklər bağırsaqlara və ya ağciyərlərə çatdıqda qan dövranına daxil olur və bədənin müxtəlif orqanlarına daşına bilirlər.
Mikroplastiklərin insan nəcislərində, oynaqlarında, qaraciyərində, reproduktiv orqanlarında, qanında, damarlarında və ürəyində tapıldığı müəyyən edilib.
Siçanlar üzərində aparılan araşdırmalar göstərib ki, qəbul edilən mikroplastiklər bağırsaqdan qana sorulur və beyinə çatır və bu prosesdə digər orqanlarda çökür.
Mikroplastiklər beyin toxumasına çatmaq üçün qan-beyin baryerini keçməlidirlər. Bu həyəcan verici olsa da, təəccüblü deyil, çünki mikroplastiklərin insan orqanizmində artıq sidik, xaya və plasenta kimi hüceyrə maneələrini keçərək tapıldığı məlumdur.
Bu sağlamlıq problemidir?
Mikroplastiklərin insan beyninə təsiri hələ məlum deyil.
Lakin bəzi laboratoriya təcrübələri göstərir ki, mikroplastiklər beyin iltihabını və hüceyrə zədələnməsini artıra, gen ifadəsini dəyişdirə və beyin strukturuna təsir göstərə bilər.
Mikroplastiklərin özündən kənarda ekoloji toksinləri və ya bakteriyaları bədənə daşımaq riski də ola bilər.
Mənbə: TrtHaber