“Narahatlıq və ya təşviş pozuntusu əsassız olaraq güclü, idarəolunmaz narahatlıq və qorxu hissləri ilə müşayiət edilən patoloji vəziyyətdir. Zamanla narahatlıq hiss etmək normaldır. Bu, insan beyninin stresə reaksiya verməsi və bizi potensial təhlükə barədə xəbərdar etməsi üçün lazımdır. Təşviş-depressiv pozuntu, mütəmadi olduqda isə bu patoloji hal sayılır. Müalicə edilməzsə, bu vəziyyət özünə zərər yetirməyə səbəb ola bilər. Təşviş pozuntusu yaşından asılı olmayaraq həm qadınlarda, həm də kişilərdə baş verir”.
Psixoloq Fazilə Camalova Bugun.tv-yə hər kəsi düşündürən bu mövzu ilə bağlı danışıb. “İşdə problemlə qarşılaşdıqda və yaxud da bir tələbə imtahandan əvvəl narahat olur. Çox vaxt vacib qərar qəbul etməzdən əvvəl də bu hissi yaşayırıq və s. Epizodik narahatlıqdan fərqli olaraq, bu pozuntu bir insanın davamlı, hədsiz dərəcədə təşviş və qorxu hiss etdiyi bir vəziyyətdir. Bu hal həddindən artıq olduqda işdən, məktəbdən, yığıncaqlardan və digər ictimai fəaliyyətlərdən qaçmağa məcbur qala bilərik. Təşviş pozuntusu yaşından asılı olmayaraq həm qadınlarda, həm də kişilərdə baş verir”.
“Bəs bunun səbəbləri nələrdir?” – sualına isə Fazilə Camalovanın cavabı belə oldu: “Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, xəstəliyin inkişafında bir neçə faktorun birləşməsi rol oynayır. Həkimlərin və psixiatrların diaqnozlarına istinadən səbəblər müxtəlifdir. Bunu aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
-genetik səbəblər;
-nörotransmitterlərin balanssızlığı – mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətindən məsul olan maddələr;
-ekoloji stress;
-mənfi həyat təcrübələri – məsələn, qohumun ölümü, hücum, uşaq istismarı;
-alkoqoldan sui-istifadə;
-narkotik istifadəsi və çıxarılması;
-psixoaktiv maddələrin istifadəsi.
-depressiya kimi psixiatrik pozğunluqların tarixi;
-ağır xroniki xəstəlik;
-uşaqlıqda utancaqlıq;
-Özünə inanmayan;
-Ümumiləşdirilmiş narahatlıq pozğunluğu. Xəstə az və ya heç bir səbəb olmadan həddindən artıq, qeyri-real narahatlıq hiss edir;
-Uşaqlarda ailədən, yaxınlarından və ya evdən ayrılma nəticəsində yaranan narahatlıq pozuntusu:
-Panik pozuntu. Xəstə çaxnaşma hücumuna səbəb olan qəfil güclü qorxu hiss edir. Panik-atak zamanı tərləmə, sinə ağrısı və ürək döyüntüsü, həmçinin nəfəs darlığı hissi yaranır.
-Sosial fobiya – gündəlik sosial vəziyyətlərlə bağlı hədsiz narahatlıq və utancaqlıqdır. Xəstələr başqalarının onlar haqqında nə düşündüklərindən, utanacaqlarından və ya lağa qoyulacaqlarından narahatdırlar.
-Spesifik fobiyalar. Xəstə müəyyən şərtlərdə güclü qorxuya malikdir, məsələn, yüksəklik qorxusu kimi.
-Aqorafobiya. Xəstənin açıq mkanlardan, izdihamlı yerlərdən qorxusu olur. Məsələn, ictimai nəqliyyatda, təyyarədə, izdihamda və s”.
Seçici mutizm nitq qabiliyyətinin situasiya itkisidir. Bu tip narahatlıq pozğunluğu uşaqlarda baş verir. Onlar ailə üzvləri ilə normal ünsiyyət qururlar, lakin ictimai yerlərdə, məsələn, uşaq bağçasında danışmırlar.
Təşviş pozuntusunun simptomlarına konsentrasiya və yuxu pozuntusu da səbəb ola bilər.
Ümumi simptomlar isə bunlardır – təlaş, əzab, təhlükə hissi, yuxu problemləri, narahatlıq, qorxu, hava çatışmazlığı hissi, ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, konsentrasiya ola bilməməsi, qorxuya səbəb olan obyektlərdən və ya yerlərdən qaçmaq…
Narahatlıq və ya təşviş pozuntusuna qoyulan diaqnozlar xəstənin sorğu-sualına və pozuntunun əlamətlərinə, simptomlarına əsaslanır. Yalnız həkim mövcud klinik təlimatlara əsaslanaraq, narahatlıq pozuntusu üçün düzgün müalicəni tövsiyə edə bilər. Müəyyən bir xəstəyə uyğun düzgün müalicə planını hazırlamaq bir az vaxt tələb edə bilər. Əksər insanlar üçün metodların birləşməsi ən yaxşı nəticə verir. Həkimin diaqnoza uyğun təyin etdiyi dərman preparatları xəstənin öz emosiyalarını idarə edə bilməsini təmin edir.
“Psixoterapiya. Bu, xəstəyə emosiyaların davranışlarına necə təsir etdiyini öyrənməyə kömək edən bir məsləhət növüdür. Təcrübəli psixi sağlamlıq mütəxəssisi xəstənin düşüncələrini və hisslərini dinləyəcək və danışacaq, həmçinin onları anlamaq və narahatlıqla mübarizə yollarını təklif edəcək. Koqnitiv davranış terapiyası. Psixoterapiyanın bu ümumi forması xəstəyə mənfi və ya panikaya səbəb olan düşüncəni, davranışları müsbətə çevirməyi öyrədir. Xəstə qorxulu vəziyyətlərə diqqətlə yanaşmağı və narahat olmadan onlarla necə davranmağı mənimsəyir.
Xəstəyə narahatlıq əlamətlərini idarə etməyə kömək edə biləcək bir sıra məsləhətlər var. Xəstəliyiniz haqqında bacardığınız qədər çox şey öyrənin. Sizi maraqlandıran sualları həkimə verməkdən çəkinməyin. Müalicə planınıza sadiq qalın. Qəhvə, çay, tərkibində kofein olan enerji içkilərinin qəbulunu azaldın.
Alkoqol içməyin. Düzgün yeyin və idman edin. Qaçış və ya velosiped sürmə kimi sürətli aerobik məşq xroniki stresslə mübarizə aparmağa və əhvalınızı yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər. Yatmaq üçün vaxt ayırın. İstirahət etməyi öyrənin. Meditasiya ilə məşğul olun. Qeydlər apararaq günün sonunda fikirlərinizi və təəssüratlarınızı yazın. Bunun sizə nə qədər rahatlamağa və daha tez yuxuya getməyinizə kömək edəcəyinə təəccüblənəcəksiniz.
Mənfi düşüncələrinizi idarə edin. Televiziya, radio, sosial şəbəkələrdə mənfi məlumat axınını məhdudlaşdırın və müsbət məlumat axınını artırmağa çalışın.
Həyatı sevin və gözəlliklərin axtarışına çıxın.
Sonda “NUR GÜNƏŞ KİMİ HƏYATINIZA İŞIQ SAÇSIN”, – psixoloq F.Camalova bildirib.