Uca dağların arasında və ya dənizin ortasında…
Norveçdə uzun illər əvvəl tikilmiş bu hərbi obyektlər uzun müddətdən sonra yenidən istifadəyə verilib.
Bəs niyə? Orada nə gizlənir?
Norveçə hər il yüz minlərlə turist gəlir. Amma ölkə ərazisində bu turistlərin heç vaxt görməyəcəyi bir sirr gizlənir: dağlarda oyulmuş mağaraların içərisində gizlədilmiş döyüş təyyarələri və nüvə sualtı qayıqları.
Norveç çoxlu yeraltı sığınacaqları olan bir ölkədir. Əhalisinin az məskunlaşdığı və dağlıq coğrafiyaya malik Norveçdə Soyuq Müharibənin qızğın dövründə təxminən 3000 yeraltı obyekt var idi. Bu obyektlər mümkün işğal halında Norveç silahlı qüvvələri və onların müttəfiqləri üçün sığınacaq təmin etmək üçün tikilib. Əslində, bu yeraltı sığınacaqların tarixi çox uzaqlara, Norveçin İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Hitlerin Atlantik Divarının bir hissəsi olduğu günlərə gedib çıxır. Ən maraqlısı o idi ki, hətta Norveç əhalisinin əksəriyyəti bu sığınacaqlardan xəbərsiz idi. Ukraynanın şərqindəki müharibə Avropanın qalan hissəsinə təsir etdiyi üçün Norveç Soyuq Müharibədən qalan iki yeraltı obyekti yenidən işə salmağa hazırlaşır.
Norveçin Rusiya ilə sərhədi yaxınlığında, Şimal Dairəsinin şimalında yerləşən Bardufoss Hava Bazasının və Olavsvern Hərbi Dəniz Bazasının anqarları qaya divarları, solğun betonu və içərisindəki hərbi texnika ilə casus filmindən kənar bir şeyə bənzəyir. Dağın yamacında oyulmuş Olavsvernin bazası onu əhatə edən 275 metr yüksəklikdəki qayalarla qorunur. Bazanın çıxışındakı 909 metrlik tunel və nəhəng darvaza təhlükəsizlik səviyyəsini maksimum dərəcədə artırır. Bəs bu gün bu nəhəng sığınacaqlara niyə ehtiyac var? İllər əvvəl sığınacaqların tikilməsinə səbəb olan Sovet İttifaqı dağılanda belə bahalı tikililərə pul tökməkdə davam etməyin bir mənası varmı?
MİLYON DOLLARLIQ DÖYÜŞ TƏYYƏYƏRİ BURADA SAXLANILIR
Bardufoss anqarlarının yenidən açılması üçün çəkilən reklam görüntülərində Lockheed Martin-in F-35 Lightning II döyüş təyyarəsi işıqlar altında yırtıcı quş kimi görünür. 1938-ci ildə açılan bu hava bazası bir vaxtlar yaxınlıqdakı fyorda lövbər salmış nəhəng Tirpitz döyüş gəmisini qoruyan alman əsgərləri tərəfindən istifadə edilib. Müharibədən sonra Norveç Kral Hərbi Hava Qüvvələri döyüş təyyarələrini mümkün Sovet hücumundan qorumaq üçün dağ anqarlarından istifadə etməyə başladı. Bu anqarlarda təyyarə və pilotlar üçün lazım olan hər şey, o cümlədən yanacaq anbarı, silah anbarı, hava sistemlərinin saxlanması üçün lazım olan sahələr və ekipaj sahələri var idi. Amma təqribən 40 il bundan əvvəl üstü qapaqla örtülmüş və nanə kürəyinin qoxusu içində öz ixtiyarına verilmişdi.
Bununla belə, Rusiya-Ukrayna müharibəsi Bardufossun dəyərinin yeni qiymətləndirilməsinə səbəb oldu. Yenidən işə salınan baza, Rusiyanın potensial hücumu zamanı Norveç F-35-lərinin “davamlılığını və sağ qalma qabiliyyətini” artırmağa kömək edəcək struktur və aparat təkmilləşdirmələrini əhatə edir. Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi hər birinin qiyməti 80-110 milyon dollar arasında olan F-35-lərin və oxşar hərbi təyyarələrin nə qədər kövrək ola biləcəyini göstərdi. Yerdə olarkən ucuz qiymətə pilotsuz uçuş aparatları (PUA) ilə asanlıqla vurula bilən təyyarələr hava qüvvələrinə böyük itki verir. Təyyarələri qorumaq üçün avtomobil təkərlərinin qanadlara yerləşdirilməsi və ya məftillərdən anqarlar tikmək kimi həll yolları işlənib hazırlansa da, hədəfləri dağıtmaq İHA-ları dəf etmək üçün daha təsirli bir üsuldur. Ən təsirli yol, təyyarələri təhlükəsiz sığınacaqlarda, məsələn, dağların içərisində gizlətməkdir.
Olavsvern Dəniz Bazasının niyə tikildiyini izah etmək üçün xəritəyə baxmaq kifayətdir. Olavsvern Norveç dənizi ilə Barents dənizinin qovuşduğu yerdə, Norveç sahilləri, Ayı adası və Svalbard arasında yarı yolda yerləşir. Atlantik okeanına doğru hərəkət edən Rusiya sualtı qayıqları və döyüş gəmiləri üçün boğulma nöqtəsi olan bu ərazi bəzən “Ayı boşluğu” olaraq da adlandırılır. Bazanın tikintisi 1950-ci illərdə başladı və Sovet Şimal Donanmasının inkişafına cavab olaraq mərhələlərlə davam etdi. Məqsəd “ayı dəliyi”ni “ayı tələsinə” çevirmək idi. Təxminən 450 milyon dollara başa gələn baza, yeraltı komandanlıq mərkəzi, anbarlar, dərin su rıhtımı, quru dok və çıxış tuneli ilə Norveç üçün nəhəng layihə idi və NATO onun maliyyələşdirilməsində böyük rol oynadı. Bazanın tikintisi başa çatanda Sovet İttifaqı artıq dağılmışdı.
Lakin Sovet İttifaqı dağılmış olsa da, baza tərk edilmədi. Soyuq Müharibə yavaş-yavaş sona çatırdı, lakin NATO gəmiləri Şimal Buzlu Okeandakı missiyaları üçün Olavsvern-dən forpost kimi istifadə etməyə davam edirdi.
Mənbə: HurriYet