Smartfonlar getdikcə həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilir, xüsusən də gənclər arasında. Həm də bu, təkcə sosial media və oyunlar deyil – cihazların özləri güclü emosional bağlılıq yaratmaq üçün nəzərdə tutulub.
Artan araşdırmalar göstərir ki, smartfonlardan artan asılılıq cihazların özündən qaynaqlanır.
“Needy Media: How Tech Gets Personal” kitabının müəllifi Stiven Monteyronun fikrincə, müasir telefonlar demək olar ki, “canlı” yoldaşlara çevrilirlər – onlar görür, eşidir, toxunmağa reaksiya verir və emosional əlaqə illüziyası yaradır.
Müasir smartfonlar həssas və psixoloji zəifliklərimizə məharətlə müraciət edən çoxsaylı texniki xüsusiyyətlərlə təchiz edilmişdir. Üzün tanınması, geolokasiya, toxunma ekranları, vibrasiya və səs bildirişləri—bu elementlərin hər biri özlüyündə zərərsiz görünür, lakin onlar birlikdə cihazın istifadəçiyə qayğı göstərdiyi və ona ehtiyacı olduğu hissini yaradır. Sadə bir misal Face ID-dir: telefon sahibini “tanıyanda” ekran dərhal yanır. Hər şey insanların qarşılıqlı əlaqəsinə xas olan yumşaqlıq və sürət ilə baş verir. Bu vizual və eşitmə siqnalları istifadəçidə bir reaksiya doğurur – telefonu təkrar-təkrar götürmək istəyi.
Psixoloqlar çoxdan bilirlər ki, duyğu işarələri qoşmaların formalaşmasında mühüm rol oynayır. Və bu prinsip smartfonlara da aiddir! Məsələn, bəzi cihazlar əl dalğasını – tipik dostluq jesti – şəkil çəkmək üçün kameranı işə salan funksiyaya çeviriblər. Geolocation şəbəkə siqnallarını xəritədə bir nöqtəyə çevirir və biz o nöqtədə telefonu deyil, özümüzü görürük. Toxunma ekranları telefonun interfeysinə dərinin elastikliyini təqlid edərək toxunmağa incə cavab verməyə imkan verir. Vibrasiya və səs siqnalları bizi cihazın ən kiçik hərəkətinə və ya səsinə qarşı son dərəcə həssas edir.
Psixoloqlar hətta bu fenomenə bir ad da qoyublar: “fantom vibrasiya”.
“Fantom vibrasiya” yəni istifadəçi telefonun titrədiyini və ya səs çıxdığını hiss edir, baxmayaraq ki, heç biri baş vermir. Bu, səssiz olduqda belə, diqqətimizi cihaza yönəldir. Bəzi elm adamları bunu milyonlarla uşağın Tamagotchi elektron ev heyvanlarına qulluq etdiyi 1990-cı illərin birbaşa mirası kimi görürlər. Bu ev heyvanları səs siqnallarından istifadə edərək rəqəmsal obyektə daim qayğı göstərmək vərdişini formalaşdırdılar – smartfonların indi inkişaf etdirdiyi eyni qoşma kimi.
Problem sensorların daim bizim ən intim hərəkətlərimiz və davranışlarımız haqqında məlumat toplaması ilə daha da çətinləşir. Audio və hərəkət sensorları cihazlara nə vaxt və necə yatdığımız barədə məlumat əldə etməyə imkan verir. Müasir üz tanıma sistemləri artıq bir insanı nəinki tanıya, həm də onun üz ifadələrini və onların vasitəsilə əhvalını təhlil edə bilir. Beləliklə, istifadəçinin fiziki və emosional vəziyyəti, ən azı kommersiya məqsədləri üçün istifadə edilə bilən rəqəmsal profilinin bir hissəsinə çevrilir.
Əlbəttə ki, bu günlərdə gadget’lardan tamamilə imtina etmək çox çətin və lazımsızdır. Bununla belə, siz tədricən smartfonunuza həddindən artıq diqqətdən yayına bilərsiniz: lazım olmadıqda geolokasiyanı söndürün, bildirişləri və vibrasiya siqnallarını məhdudlaşdırın və üz tanıma əvəzinə tanış paroldan istifadə edin. Bu, telefonun dost və ya canlı varlıq deyil, bir vasitə olduğunu xatırlamağa kömək edəcək. Gündəlik həyatda rahat və zəruri, lakin yalnız bir vasitədir. Texnologiya getdikcə “həssas”laşdıqca, istifadəçilər təkcə ekran vaxtına deyil, həm də cihazının onların diqqət və emosiyalarına nə dərəcədə nəzarət etməsinə şüurlu şəkildə nəzarət etməlidirlər.
Mənbə: mail.ru