Məktəblərin bağlanması ilə uşaq və gənclər yay tətilində vaxtlarının çoxunu kompüterlərində və ya smart cihazlarında oyun oynamaqla keçirəcəklər.
Kibertəhlükəsizlik şirkəti ESET uşaqları rəqəmsal dünyada qarşılaşa biləcəkləri riskləri nəzərə alaraq bu risklərdən qorumaq üçün tövsiyələr verib.
Şirkətin bəyanatına görə, viruslar, troyanlar və qurdlar kimi zərərli proqramlar rəqəmsal dünyada uşaqların qarşılaşa biləcəyi ən çox yayılmış təhlükələr sırasındadır. Belə proqramlar adətən uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş saxta oyun saytları vasitəsilə yayılır. Zərərli proqram təminatı olan oyunları üçüncü tərəf yükləmə saytlarında, forumlarda və ya bəzən Google Play kimi platformaların pulsuz oyun versiyası bölmələrində tapmaq olar.
Hər yaşdan olan istifadəçiləri hədəf alan kiberhücumçular da fişinq hücumları vasitəsilə şəxsi məlumatlara daxil olmağa çalışırlar. Onlar sosial mediada saxta mesajlarla istifadəçilərin parollarını və şəxsiyyət məlumatlarını əldə etməyi hədəfləyirlər. Ən çox edilən səhvlərdən biri də valideynlərin lazımi təhlükəsizlik tədbirləri görmədən şəxsi cihazlarını uşaqlarına vermələridir. Bu vəziyyət həm uşaqları, həm də cihazların sahibi olan valideynləri ciddi risklərə məruz qoya bilər.
Valideynlər nə edə bilər və övladlarını necə qoruya bilərlər?
Uşağınızı qorumaq üçün rəqəmsal dünyadan kənarda qalmayın, onun bir hissəsi olun. Uşağınızı internetdə tək qoymayın. Onların hansı sosial media platformalarından istifadə etdiyini bilin və mümkünsə bu platformalarda onları izləyin. Beləliklə, onların kimlərlə ünsiyyət qurduğunu və nə paylaşdıqlarını daha yaxından müşahidə etmək şansınız olacaq.
Kiber zorakılıq haqqında danışın. Unutmayın ki, uşağınız onlayn mühitlərdə kiber zorakılıqla qarşılaşa bilər və ya istəmədən başqalarına zərər verə bilər. Bu mövzuda empatiya və ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün onlara dəstək olun.
Gizliliyin vacibliyini izah edin. Uşaqlar sosial mediadan çox vaxt valideynlərindən daha yaxşı istifadə edə bilirlər. Bununla belə, onlar hansı məlumatın paylaşılmaması lazım olduğunu bilmirlər. Buna görə də onlara aydın şəkildə izah edin ki, onlar heç vaxt telefon nömrələri, ev ünvanları, məktəb məlumatları və ya parollar kimi şəxsi məlumatları paylaşmamalıdırlar.
Güclü parol vərdişini inkişaf etdirin. Uşağınıza asanlıqla təxmin edilməyən, istifadə etdiyi hesablarda hərflər, rəqəmlər və xüsusi simvollar olan güclü parollar yaratmağı öyrədin. Parolların başqaları ilə paylaşılmaması lazım olduğunu vurğulayın.
Onlara xatırladın ki, internetdə paylaşılan məlumatlar itirilmir. Övladlarınıza xatırlatın ki, internetdə paylaşılan şəkillər və ya mətnlər silinsə belə, tamamilə yox olmaya bilər. Bu cür məzmun başqalarının cihazlarında saxlanıla bilər. Buna görə də, hər hansı bir məzmun yükləməzdən əvvəl iki dəfə düşünmək vərdişini inkişaf etdirmək lazımdır.
Baxış tarixçəsini yoxlayın. İnternet brauzerinin tarixini zaman-zaman yoxlamaq rəqəmsal vərdişlər haqqında fikir verir. Tarix tamamilə silinibsə, bu, uşağınızla açıq ünsiyyət qurmağınız lazım olduğunu göstərə bilər.
Unutmayın ki, smartfonlar da kompüterdir. Nəzərə alın ki, aldığınız və ya uşaqlarınıza verdiyiniz mobil telefonlar sadəcə oyun oynamaq üçün deyil. Kompüterlər və ya smartfonlar üçün mobil cihazlar üçün aldığınız eyni tədbirləri görməyi laqeyd yanaşmayın.
Ən son təhlükəsizlik proqramından istifadə edin. Hər gün milyonlarla zərərli proqram qlobal miqyasda virtual aləmdə dolaşaraq məlumatınıza, sonra isə maliyyə resurslarınıza çatmağa çalışır. Peşəkar rəqəmsal tədbirlər görmədən bunlarla məşğul olmaq artıq mümkün deyil.
İki faktorlu autentifikasiyadan (2FA) istifadə edin. Hər bir mümkün platformada iki addımlı doğrulamanı aktivləşdirin. Bu yolla, övladınızın hesabı təhlükə altına düşsə belə, ikinci doğrulama addımı olmadan giriş təmin edilə bilməz.
Valideyn nəzarəti proqramından istifadə edin. Android və iOS sistemlərinin daxili valideyn nəzarəti xüsusiyyətlərindən istifadə edin.
Tətbiq icazələrini nəzərdən keçirin. Uşağınızın cihazında quraşdırılmış proqramların hansı icazələri tələb etdiyini mütəmadi olaraq yoxlayın. Kamera, mikrofon və məkan kimi həssas dataya daxil olan proqramlara xüsusi diqqət yetirin.
Avtomatik yeniləmələri aktivləşdirin. Əməliyyat sistemini, proqramları və təhlükəsizlik proqramlarını mütəmadi olaraq yeniləmək çox vacibdir. Bu yeniləmələr zəifliklərdən istifadə edən zərərli proqram təminatının qarşısını ala bilər.
Mənbə: İlkha