Belə sonluğu heç kim gözləmirdi. Biz Xeyirlə Şər mübarizəsinin nağıllarda olduğu kimi, həmişə Xeyrin qələbəsi ilə bitməsinə inanmaq dərəcəsində sadəlövh idik. O zaman çox az adam inana bilərdi ki, dövlət öz dinc vətəndaşlarına belə qanlı divan tuta bilər. Amma gördük ki, bəzən Şər də qalib gəlir. 20 Yanvar məhz Şərin Xeyirə qalib gəldiyi bir an idi – qısa bir an.
İyirminci əsrin əvvəllərində öz tarixi dövlətçilik ənənələrinə dayanaraq Şərqdə ilk demokratik respublikasını qurmuş Azərbaycan cəmi 2 illik müstəqillikdən sonra yenidən imperiya caynağına düşmüş və bu əsarətin artıq 70 yaşı vardı.
70 yaşlı sovet imperiyasının 19 yanvar 1990-cı il gecəsi: o müdhiş gecənin sabahı xalq düşmən tankının tırtılları altında əzilmiş, sinələri düşmən güllələrindən parçalanmış övladlarını qan gölündə tapdı. Bakının ürəkağrıdan dəhşətli mənzərəsi hamını sarsıtmışdı, amma xalq əyilmədi, ona tuşlanmış silahlardan qorxmadı. Nə qədər hüznlü və acı olsa da, xalq azadlıq uğrunda şəhidlik zirvəsinə ucalmış qəhrəman övladlarını son mənzilə yola salmağa özündə güc tapdı. Qanlı faciənin qurbanları azadlığı uğrunda can verdikləri Vətən torpağına yüz minlərin çiyinlərində daşındı və Müqəddəs torpaqda əbədiyyətə qovuşdular. Bu – Azadlığın bərpasına gedən yolumuzda ilk şəhidlərin verildiyi 20 Yanvar səhəri idi.
Məzarlar üzərinə sərilmiş milyonlarla qərənfil şəhidlərimizin 20 Yanvar gecəsində Vətən torpağına axıdılan al qanını xatırladırdı. O günə qədər yəqin heç kimin ağlına gəlməzdi ki, Azərbaycanda bu qədər qərənfil var! Sanki o qərənfillər “öz ayaqları ilə” şəhidlərin qəbri üstünə sərilməyə gəlmişdilər.
Bu günümüzdən baxanda 20 Yanvar mənzərəsi faciəvi olduğu qədər də möhtəşəmdir. Azadlığımızın bərpası yolunda ilk şəhidlərin verildiyi Qanlı Yanvar gecəsi cəsarətin, fədakarlığın, milli məfkurənin dönməz oyanışının təcəssümü idi. Baş verən hadisələr xalqımızın azadlıq arzusunun, müstəqillik idealının 70 il davam edən Sovet repressiyasına rəğmən sönmədiyini, əksinə, yeni güc qazandığını nümayiş etdirdi. Bununla Azərbaycan xalqı milli iradəsinin sarsılmazlığını və əsarətə boyun əyməyəcəyini bütün dünyaya göstərdi, milli azadlıq uğrunda mübarizənin dönməz olduğuna şübhə yeri qoymadı. Qəhrəmanlıqlarla dolu tarixi keçmişi və dövlətçilik ənənələri olan, böyük bir coğrafiyada dövlətlər yaratmış, zaman-zaman düşmənə qarşı səfərbər olub mübarizə aparmış, dünya mədəniyyət xəzinəsinə öz dəst-xətti ilə dəyərli töhfələr vermiş bir millət artıq əsarət altında yaşaya bilməzdi. Xalq öz qərarını verdi: Yolumuz – Azadlıqdır! Məramımız- Müstəqillikdir!
20 Yanvar faciəsi Azərbaycan xalqının milli mübarizə əzmini və iradəsini sındıra bilmədi. O gecə baş verənlər xalqımızın milli özünüdərkində yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu. Qanlı yanvar gecəsi öz qanunauyğun məntiqi və zəncirvari təsiri ilə bütün imperiya ərazisində milli azadlıq hərəkatlarının daha da güclənməsinə və Sovet İttifaqının süqutunun daha da sürətlənməsinə rəvac verdi. Bu hadisə Sovet İmperiyası üçün “sonun başlanğıcı” oldu. Bu faciəvi olay onilliklər ərzində insanlara sırınan “humanist” əsaslı kommunizm ideologiyasının puçluğunu sübut etdi və məhz bu hadisədən sonra Kommunist Partiyasından kütləvi istefalar və etirazlar İttifaqın hər yerini bürüdü və onun dayaqlarını sarsıtdı. Az sonra imperiya süqut etməyə başladı.
20 Yanvar gecəsi isə xalqımızın yaddaşına qəhrəmanlıq tarixi kimi həkk olundu. 20 Yanvar şəhidlərinin başlatdığı mübarizə davam etdi, böyüdü və bütövlükdə xalqın mübarizə yoluna çevrildi. Həmin gecə şəhidlərimizin öz qanı bahasına açdığı cığır sonda bizi Qarabağın ürəyinə – Şuşaya aparıb çıxardı. Yenə şəhidlər verdik. Amma xalqın azadlığı, millətin ləyaqəti və dövlətimizin müstəqilliyi təmin olundu.
Faciədən 33 il keçir. Əbədi, dönməz və sarsılmaz müstəqilliyimizin işığında yaşayan xalq hər il yanvarın 20-də Şəhidlər Xiyabanına üz tutur, azadlığımızın qandallarını sındırmış şəhidlərimizi ehtiramla yad edirlər. Şəhidlər Xiyabanını ziyarətə gələn yüz minlərlə həmvətənimiz azadlığımız uğrunda şəhid olmuş soydaşlarımızın məzarı qarşısında baş əyərək onların xatirəsini əziz tuturlar.
Şəhidlər unudulmaz. Onlar xalqın azadlığı yolunda canlarından keçməyə hazır olduqlarını göstərdilər və bu yolla getdilər. Ölümə gedən yollar onları ölməzliyə, xalqımızı isə əbədi azadlığa qovuşdurdu. Bu bir tarixdir. Qanlı, amma Şərəfli bir tarix. Tarix isə onu unudanları bağışlamır.
Millət vəkili Cavanşir Feyziyev.