Çərşənbə axşamı, 11 sentyabr 2001-ci ildə hücumçular Amerika sərnişin təyyarələrini qaçıraraq Nyu-Yorkda iki göydələnə çırpdı və nəticədə minlərlə insan həlak oldu.
Bu hücumlar təkcə Amerika üçün deyil, bütün dünya üçün əsrin ən travmatik hadisələrindən biri idi.
11 sentyabr 2001-ci ildə Əl Qaidə terror təşkilatının həyata keçirdiyi hücumların hədəfləri ABŞ-ın iqtisadi və hərbi gücünün simvolu olan mühüm nöqtələr idi.
Hücum edənlər 4 sərnişin təyyarəsini qaçırmağı və intiharçı hücumlar etməyi planlaşdırırdılar. Təəssüf ki, bu planın böyük hissəsi həyata keçirildi.
ABŞ-ın şərq sahilləri üzərində uçan dörd təyyarə bir-birinə bağlı şəxslərdən ibarət kiçik bir qrup tərəfindən eyni vaxtda qaçırılıb.
Hücumçular daha sonra bu təyyarələri Nyu York və Vaşinqtondakı simvolik binalara çırpmaq üçün idarə olunan raketlər kimi istifadə etdilər. Təyyarələrdən ikisi Nyu Yorkdakı Dünya Ticarət Mərkəzinin binaları olan Əkiz Qüllələrə çırpılıb.
Birinci təyyarə səhər saat 08.46-da Şimal Qülləsinə, ardınca isə 09.03-də Cənub Qülləsini hədəfə alan ikinci təyyarə.
Binalar yanmağa başlayanda yuxarı mərtəbələrdə işləyən insanlar sıxışıb qalıb. Şəhəri qalın tüstü təbəqəsi bürümüşdü.
İki saatdan az müddətdə 110 mərtəbəli iki göydələn uçaraq nəhəng toz buludunu əmələ gətirdi.
Saat 09.37-də üçüncü təyyarə paytaxt Vaşinqton yaxınlığında ABŞ Müdafiə Nazirliyinin (Pentaqon) binasının qərb hissəsinə çırpılıb.
Dördüncü təyyarə sərnişinlərin müdaxiləsi ilə saat 10.03-də Pensilvaniyada açıq sahəyə çırpılıb.
Əgər müdaxilə olmasaydı, təyyarə qaçıranların paytaxtdakı Konqres binasını hədəf aldıqları təxmin edilirdi. Hücumlarda ümumilikdə 2977 nəfər (19 qaçıran istisna olmaqla) həyatını itirib.
Qaçırılan 4 təyyarədə ümumilikdə 246 sərnişin və ekipaj üzvü həyatını itirib.
Nyu Yorkdakı Ümumdünya Ticarət Mərkəzində 2606 nəfər ya hücum günü, ya da sonradan aldıqları xəsarətlər səbəbindən həlak olub.
Pentaqonda ölənlərin sayı 125 nəfər olub.
Qurbanların ən kiçiyi anası Sue və atası Piterlə təyyarədə sərnişin olan iki yaşlı Kristin Li Hanson olub. Təyyarələrin birincisi vurulduğu zaman Əkiz Qüllələrdə təxminən 17.400 nəfərin olduğu təxmin edilir. Təyyarənin qəzaya uğradığı ərazidə və Şimal Qülləsində onun üstündəki mərtəbələrdə heç kim sağ qalmayıb, lakin 18 nəfər Cənub Qülləsində zərbə zonasının üstündəki mərtəbələrdən qaça bilib.
Ölən və yaralananlar arasında 77 müxtəlif ölkənin vətəndaşları da var. Nyu-York şəhərinin fövqəladə hallarına müdaxilə edənlər, əksəriyyəti yanğınsöndürənlər arasında 441 nəfər ölüb.
Hücum zamanı minlərlə insan yaralandı və ya zəhərli dağıntılarda işləmək məcburiyyətində qalan yanğınsöndürənlər kimi hücumla əlaqəli xəstəliklər inkişaf etdi. Həmin gündən sonra dünya yeni dövrə qədəm qoydu.
Sentyabrın 11-də törədilən terror aktlarını törədənlər terror təşkilatı Əl-Qaidə üzvləri olub.
Bu hücumların Əfqanıstanda planlaşdırıldığı və təşkilatın lideri Usamə Bin Laden tərəfindən idarə edildiyi müəyyən edilib. Əl-Qaidə ABŞ və müttəfiqlərini İslam dünyasındakı münaqişələrə müdaxilə etməkdə ittiham edib.
Terror aktlarını həyata keçirən 19 nəfər 4 müxtəlif komandaya bölünüb. Üç komandanın hər birinin beş üzvü olduğu halda, dördüncü komanda, yəni Pensilvaniyada qəzaya uğrayan təyyarədəki komanda dörd nəfərdən ibarət idi.
ABŞ-ın cavabı nə oldu?
Əfqanıstanın Usama Bin Laden və digər Əl-Qaidə liderlərini gizlətdiyi düşünülürdü.
2001-ci il sentyabrın 11-də törədilən terror aktlarına cavab olaraq ABŞ 2001-ci ilin oktyabrında o zamankı prezident Corc Buşun rəhbərliyi və koalisiya qüvvələrinin dəstəyi ilə Əfqanıstana müdaxilə etdi.
Tarixin “daimi azadlıq” adlanan ən uzun işğal əməliyyatlarından biri başlandı.
Yalnız 2011-ci ildə ABŞ əsgərləri Bin Ladenin Əfqanıstanla bitişik Pakistanda olduğunu aşkar etdilər.
Bin Laden 2011-ci il mayın 2-də Pakistanın Abbotabad şəhərində ailəsi ilə birlikdə gizləndiyi evdə ABŞ xüsusi təyinatlılarının keçirdiyi gizli əməliyyat nəticəsində öldürülüb. ABŞ-ın Əfqanıstanda 20 illik işğalı nəticəsində təxminən 172 min insan həlak olub, 2500-ə yaxın Amerika əsgəri həyatını itirib.
Vaşinqtonun hədəfi təkcə Əfqanıstan deyildi.
11 sentyabr hücumlarını planlaşdırdığı iddia edilən Xalid Şeyx Məhəmməd 2003-cü ildə Pakistanda yaxalanıb. O, bundan sonra ABŞ-da Quantanamo həbsxanasında saxlanılır və hələ də məhkəməni gözləyir.
Onun liderləri ələ keçirilsə də, “Əl-Qaidə” terror təşkilatı mövcudluğunu davam etdirir. Afrikanın sub-Sahara bölgəsində xüsusilə güclüdür. Onun Əfqanıstanda da üzvləri hələ də var.
ABŞ əsgərləri təxminən 20 ildən sonra, 30 avqust 2021-ci ildə Əfqanıstandan çıxarıldı. Bu tarixdən bəri ölkəni Taliban idarə edir.
ABŞ İraqı işğal etdi
Əfqanıstanı işğal etdikdən sonra ABŞ İraqa qarşı hərbi əməliyyata başlayıb. Bu əməliyyatın əsas səbəbləri İraqın dövrün lideri Səddam Hüseynin Əl-Qaidəni dəstəkləməsi və İraqda kimyəvi silahların olması ilə bağlı iddialar idi. ABŞ BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarını gözləmədən 20 mart 2003-cü ildə İraqa qarşı əməliyyata başladı. Lakin bu əməliyyat yüz minlərlə iraqlı mülki şəxsin həyatını itirməsi və milyardlarla dollar xərclənməsi ilə nəticələndi. Terror təşkilatı DEAŞ-ın yaranmasına da yol açdı.
İraqın işğalı məzhəblərarası qarşıdurmaların artdığı və ölkənin etnik gərginliklə sarsıldığı bir dövrə çevrildi. Amerikanın işğalından sonra İraq Yaxın Şərqdə ən mürəkkəb problemlərlə üzləşməli olan ölkələrdən birinə çevrildi. Bu dövrdə İraq uzunmüddətli sabitlik və təhlükəsizliyə nail olmaq üçün səylərlə mübarizə apardı.
11 sentyabr hücumu ilə təhlükəsizlik narahatlıqları artan ABŞ işğal etdiyi ölkələrdə bitib-tükənməyən vətəndaş müharibələri və iğtişaşları geridə qoyub.
11 sentyabr islamafobiyanı artırdı
11 sentyabr hücumları təkcə ABŞ-da deyil, bütün dünyada müsəlmanlara təsir etdi. Bu hücumlardan sonra ortaya çıxan islamafobiya müsəlmanlar üçün böyük problemə çevrilib. Əl-Qaidə lideri Usamə Bin Laden ABŞ-ın müsəlmanları öldürdüyünü və İsrailin tərəfinə keçdiyini iddia edərək bu hücumlara haqq qazandırmağa çalışdı. Xüsusilə ABŞ və digər Qərb ölkələrində 11 sentyabrdan sonra müsəlmanlara qarşı əhval-ruhiyyə və islamofobiya geniş vüsət aldı. Bu dövrdə müsəlmanlara qarşı nifrət cinayətlərində çox böyük artım oldu. Bundan əlavə, 11 Sentyabr hadisələri ilə bağlı bir çox hesabat və istehsallar müsəlmanları terrorçu kimi göstərməyə meyllidir. Siyasətçilərin müsəlmanlara qarşı çıxışları belə qərəzlərin güclənməsinə səbəb olub.
İslamofobiya təkcə 11 sentyabr hadisəsindən sonra deyil, bu gün də bir çox müsəlmanlar üçün reallıqdır. Bu cür ön mühakimələrin azaldılması və insanların daha anlayışlı şəkildə birlikdə yaşaması üçün təhsil, maarifləndirmə və ictimai səylər böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Mənbə: TrtHaber