Türkiyə bir həftədir Afrikadan gələn sıx səhra tozunun təsiri altındadır. Cənub-şərqdən Mərmərə bölgəsinə qədər bir çox şəhəri sarı və boz səmalarda boğan səhra tozu ağciyərlərə çatma və xroniki xəstəliklərə səbəb olma riski daşıyır. Mütəxəssislər hətta nəqliyyat vasitələrini saraldan bu tozdan qorunmaq üçün çölə çıxarkən mütləq maska taxmağın zəruri olduğunu bildirir.
Afrikanın qərb hissəsindən gələn sıx səhra tozu Türkiyədə öz təsirini göstərməyə başladığı üçün bir çox şəhərin havası saralıb. Meteorologiya Ümumi Müdirliyi toz daşıma səbəbiylə narıncı xəbərdarlıq edərkən, mütəxəssislər xüsusilə tənəffüs, ürək və KOAH xəstələrinə diqqətli olmaları barədə xəbərdarlıq edib. Səhra tozunun Aralıq dənizi sahilləri və İstanbula həftə sonuna qədər təsirini davam etdirəcəyi də bildirilib. Digər tərəfdən, Dünya Hava Keyfiyyəti Hesabatına görə, Türkiyədə orta hava çirkliliyi 15,3 kubmetrdir. Bu məlumatlarla Türkiyə ən qeyri-sağlam hava kateqoriyasında dünyada 67-ci, Avropada isə 6-cı yerdədir. Həkimlər bu müddət ərzində insanların mümkün qədər çölə çıxmaması və maska taxmağın vacibliyini vurğulayır.
Səhra tozu nəqliyyat vasitələrinin belə olmasına səbəb ola bilər. Mütəxəssislər deyir: “Evdə HEPA filtrli hava təmizləyicisindən istifadə edin. Çöldən gələndə paltarınızı dəyişdirin, burun spreyi və antihistaminikləri unutmayın”.
Sinə Xəstəlikləri Mütəxəssisi Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu, səhra tozunun hətta nəqliyyat vasitələrini sarı rəngə boyaya biləcəyini ifadə edərək, bu xəbərdarlıqları etdi: “Böyük hissəciklər (10 mikrondan yuxarı) tənəffüs yollarında sıxışarkən, kiçik hissəciklər tənəffüs yollarında tıxanır. Üç-dörd gün ərzində çöl tozuna məruz qalma, xroniki xəstəliklərə səbəb ola bilər, xüsusilə də KOAH xəstələri bu tozla birlikdə müxtəlif xəstəliklərə yoluxma riski də var.
Döş qəfəsi Xəstəlikləri Mütəxəssisi Prof.Dr.Tevfik Özlü də son günlər KOAH və astma xəstələrində ciddi tutmaların müşahidə edildiyini ifadə edərək, “Nəfəs darlığı, hırıltı, öskürək və göz qıcıqlanması şikayətləri artıb. Həmçinin təcili yardıma müraciətlər artıb” deyib. Özlü vətəndaşlara bu tövsiyəni verib: “Mümkün qədər pəncərələri bağlı saxlayın. Çölə çıxarkən mütləq maska taxın. Hazırkı müalicələr yetərli olmaya bilər. Bu müddət ərzində asqırma, burundan damlama, göz qıcıqlanması müşahidə olunur. N95 və ya FFP2 tipli maskalardan istifadə etməyi tövsiyə edirəm”.
Allergiya və İmmunologiya Mütəxəssisi Prof.Dr.Mahir İğde də hava çirkliliyinin allergik reaksiyaları artırdığını vurğulayaraq, “Xüsusilə şəhərlərdə yaşayanlarda allergiyanın tezliyi artıb. Tam qorunmaq mümkün olmasa da, maskadan istifadə və qapalı mühitlərdə qalmaq şikayətləri azalda bilər” deyib.
Mütəxəssislər, İstanbulda son 72 saatda təcili tənəffüs müraciətlərinin yüzdə 20 artdığını, Ankarada da KOAH hücumları səbəbiylə xəstəxanaya yerləşdirmələrin nəzərəçarpacaq dərəcədə artdığını söyləyiblər. Allergik rinit şikayətlərinin xüsusilə Adana və Mersində yüzdə 25 artdığı da qeyd edilir.
Səhra tozundan hansı şəhərlər təsirlənir?
Afrikanın qərb hissəsindən gələn sıx səhra tozu Türkiyənin Cənub-Şərqi Anadolu, Aralıq dənizi, İç Anadolu və Mərmərə bölgələrinə təsir etməyə başlayıb. Meteorologiya Baş İdarəsi toz daşıma səbəbiylə Adana, Mersin, Antalya, Konya, Karaman, Ankara, Kırıkkale, Kayseri, Niğde, Nevşehir, İstanbul və Bursa kimi şəhərlərə narıncı xəbərdarlıq edib.
Hansı şəhərlərdə havanın çirklənməsi təhlükəli səviyyədədir?
Dünya Hava Keyfiyyəti İndeksinə (AQI) görə, Türkiyədə havanın ən çox çirkləndiyi şəhərlər bunlardır: İğdır (AQI: 165 – Qeyri-sağlam), Ankara (Çankaya AQI: 142 – Həssas Qruplar üçün Təhlükəli), İstanbul (Esenyurt AQI: 138 – Həssas Qruplar üçün Riskli), Bursa (AQ130), Bursa (AQ130). Bu bölgələrdə PM10 (zərrəciklər) dəyərləri 200 µg/m³-i keçərək sağlamlıq üçün “təhlükəli” səviyyəyə çatıb.
Hansı şəhərlərdə risk davam edəcək?
Meteorologiyanın hesablamalarına görə, sabah ən yüksək toz konsentrasiyası gözlənilən illər belədir: Şanlıurfa, Qaziantep, Kahramanmaraş (Qırmızı həyəcan) Konya, Ankara, Əskişəhər (narıncı xəbərdarlıq) İzmir, Bursa, İstanbul (Sarı xəbərdarlıq) Mənbə: Web Xüsusi